Opšte mjere njege obuhvataju međurednu obradu, navodnjavanje i ogrtanje, dok u specifične mjere spadaju vezivanje paradajza, zakidanje zaperaka, dekapitacija, dopunska oplodnja i malčovanje.
Za ostvarivanje visokih prinosa paradajza, kvalitetnog i zdravog ploda, potrebno je pravilno gajenje, što ne podrazumjeva samo zasaditi biljku i povremeno je zaliti. Mora se više voditi računa o rastu i razvoju biljke, te pored opštih, izvršiti specifične mjere njege i pravovremenu zaštitu paradajza od bolesti, štetočina i korova. Opšte mjere njege obuhvataju međurednu obradu, navodnjavanje i ogrtanje, dok u specifične mjere spadaju vezivanje paradajza, zakidanje zaperaka, dekapitacija, dopunska oplodnja i malčovanje.
Vezivanje paradajza se primjenjuje kod visokih (indeterminantnih) sorti, kako bi se stvorilo uspravno stablo, koje može da održi teret same biljke i velike količine plodova. Najčešći način vezivanja paradajza u plasteniku je uz kanap. Donji dio stabljike se vezuje kanapom, labavo u čvor, dok se vrh kanapa veže za konstrukciju plastenika. Tokom vegetacije biljka se svakih 5-10 dana obmotava oko kanapa, po pravilu ispod cvasti, kako ne bi došlo do oštećenja ili opadanja cvjetova. Po potrebi biljku treba privezati na određenim mjestima, da ne bi vremenom pod teretom roda se spustila niz kanap. Kod visokih zaštićenih prostora biljke se pričvršćuju za kanap, koji je preko mobilnog kalema vezan za konstrukciju, i omogućuje nesmetano zatezanje i otpuštanje pri promjeni visine biljke. Pored opisanog načina, paradajz se može vezivati za drveni kolac ili plastične pritke, te u vidu špalira. Ukoliko se ne bi izvodila ova mjera njege, paradajz bi se prostirao po zemljištu, i lako bi se mogao zaraziti plamenjačom i ostalim bolestima.
Zakidanje zaperaka (pinciranje) je kod visokih sorti obavezna mjera njege od momenta sadnje. Zaperci su bočne grane koje se pojavljuju u pazuhu listova glavne stabljike. Oduzimajući hraniva, stvorena procesom fotosinteze, zaperci rastu, razvijaju se i plodonose, ali plodovi su znatno sitniji i u manjim količinama, što nije cilj proizvodnje. Zaperke treba blagovremeno odstranjivati, čim dostignu dužinu 4-5 cm. U slučaju da zaperak preraste, ne zakida se jer se na stabljici prave velike rane, koje predstavljaju najpogodniji put za prodor patogena, već se samo otkine vrh. Ukoliko se na adekvatan način izvrši pinciranje, biljka postaje zdrava i rodna, a plodovi sočni i ukusni.
Skidajte zaperke paradajza na vrijeme, imat ćete veće i zdravije plodove
Na niskim (determinantnim) sortama paradajza, prisutni su zaperci ali oni ne utiču na proizvodnju, pa se skidaju samo ispod prve cvasti radi bolje aeracije same biljke.
Zaperke treba blagovremeno odstranjivati, čim dostignu dužinu 4-5 cm. U slučaju da zaperak preraste, ne zakida se jer se na stabljici prave velike rane, koje predstavljaju najpogodniji put za prodor patogena, već se samo otkine vrh!
Visoke sorte se mogu gajiti na jedno stablo, čime se postiže ranije dozrijevanje i krupniji plodovi, ali na dva kada je dozrijevanje kasnije, plodovi sitniji, ali ukupan prinos veći. Pri uzgoju na dva stabla potrebno je ostaviti prvi zaperak, ispod prve cvasti, a ukoliko se želi treće stablo (najčešće kod poluvisokih sorti) onda se ostavlja prvi zaperak iznad prve cvasti.
Zalamanje vrhova (dekapitacija) kod visokih sorti se vrši u zavisnosti od vremena proizvodnje, a sve u cilju regulisanja rasta biljke i broja berbi. U proljećno-ljetnoj proizvodnji vrh stabla se zakida polovinom maja, kada biljka razvije 8-10 cvasti, a u jesenjoj početkom oktobra, nakon 4-6 cvasti. Po pravilu, vrh se zakida tako da iznad posljednje cvasti ostanu 2-3 lista, savjetuju stručnjaci iz PSSRS.
Kod svih tipova paradajza tokom cijele vegetacije potrebno je odstranjivati listove oštećene od bolesti i štetočina, te one koji žute i odumiru.
Odstranjivanje listova se vrši zrenjem plodova i početkom berbe, kada listovi počinju da žute i gube svoju funkciju. Uklanjaju se listovi, koji se nalaze ispod zrelih plodova, vodeći računa da se ne povrijedi stabljika. Kada indeterminantni paradajz postigne visinu od 1,2-1,5 m skidaju se 1-3 lista pri zemljištu, ispod cvjetne grane, radi bolje aeracije biljke, i samim tim smanjenja mogućnosti od raznih oboljenja. Kod svih tipova paradajza tokom cijele vegetacije potrebno je odstranjivati listove oštećene od bolesti i štetočina, te one koji žute i odumiru.
Dopunska oplodnja je često primjenjivanja mjera, posebno tokom zimske proizvodnje, i u godinama sa velikim brojem oblačnih dana. Jedan od načina dopunske oplodnje je svakodnevno protresanje biljaka, manuelno ili upotrebom specijalnih vibratora, kako bi došlo do pucanja polenovih kesica i oplodnje tučka. Posljednih godina pri proizvodnji paradajza u zaštićenom prostoru koriste se dresirane pčele ili bumbari, koji se u malim košnicama unose u objekat (3 košnice/1000 m²).
Malčovanje (nastiranje) zemljišta tokom proizvodnje paradajza se često primjenjuje, i u zaštićenom prostoru daje veoma dobre rezultate. U tu svrhu koristi se organski i anogranski malč. Organski malč podrazumjeva nastiranje zemljišta slamom, kompostom, piljevinom, dok u anorganski spadaju folije u boji i agrotekstil.
Obje vrste malča dovode do povećavanja temperature zemljišta, sprječavanja rasta korova, smanjenja broja zalivanja, čime se postižu povoljni mikroklimatski uslovi, a time i bolji porast biljke, ranija berba i veći prinos.
Autor: Milica Perućica, PSSRS
Povezana biljna vrsta
Tagovi
