Virus šarka šljive je neizlječiv, a napada i drugo voće

Šarka šljive je oboljenje koje izaziva virus šarke šljive Plum Pox Virus (PPV). Ovaj virus ubraja se u deset najštetnijih virusa koji izazivaju bolesti biljaka. Šarka je najopasnija i ekonomski najznačajnija bolest šljive i drugog koštičavog voća. Osim šljive napada i ostale pripadnike roda Prunus: džanariku, breskvu, nektarinu, kajsiju, crni trn, japansku šljivu (umeboši). Simptomi oboljenja mogu se naći i na na trešnji, višnji i bademu.

Bolest je prvi put otkrivena 1915. godine u Bugarskoj, ali postoje podaci da je bolest još 1910. godine primjećena na stablima šljive u Makedoniji. Odatle se širila i danas zahvaća skoro cijeli svijet, osim Australije, Novog Zelanda i Južne Afrike.

U Evropi se svake godine zarazi 5% stabala šljive, a oboljenje umanjuje prinos za oko 1,5 miliona tona šljive godišnje.

Simptomi oboljenja

Virus šarke šljive izaziva smanjenje hlorofila u listovima, loš kvalitet plodova, opadanje plodova i umanjuje rodnost zaraženog stabla. Ispoljavanje simptoma je pod uticajem mnogih faktora:

• osjetljivost zaražene vrste,
• osjetljivosti sorte,
• soju virusa šarke šljive,
• agrotehničkih uslovima uzgajanja,
• starosti biljaka,
• vremenskih uslova.

Zaražena stabla na početku vegetacije ne pokazuju simptome oboljenja. Simptomi oboljenja se javljaju na listovima, plodovima, cvjetovima, sjemenkama i grančicama. Prvi simptomi se javljaju tokom mjeseca juna. Simptomi se ispoljavaju u šarenilu površine listova. U zavisnosti od sorte na površini lista mogu se pojaviti i svijetljije pjege koje su karakterističan simptom šarke šljive. Pjege mogu biti u formi zatvorenog ili otvorenog kruga i svijetlije su boje, dok je središnji dio zelen. Osim prstenastih pjega u zavisnosti od sorte na listovima se mogu pojaviti mozaična obojenost ili cijeli list požuti.

Simptomi i na koštici

Za breskve je karakteristično da posvijetli nervatura listova koji postaju asimetrični i kovrdžaju se. Simptomi kod osjetljivih sorti mogu da se pojave na cvjetovima u vidu obezbojenosti cvijeta i šarenilom kruničnih listića. Kod nekih sorti javljaju se karakteristične pjege na listu. I kod breskve dolazi do masovnog opadanja plodova.

Kod kasije simptomi su vidljivi na koštici, ali ne i na plodu. Samo kod izrazito osjetljivih sorti dolazi do karakterističnih deformacija ploda.

Na površini ploda javljaju se nepravilne, svijetlije pjege. U zavisnosti od boje pokožice pjege su manje ili više uočljive. Razvojem i zrenjem ploda na mjestu pjege se stvara udubljenje. Zaraženi plodovi postaju sluzavi, žilavi, neukusni. Zaraza se kroz meso ploda širi na košticu gdje mogu biti vidljive prstenaste pjege.

Virus dovodi do smanjenja šećera i povećanja kiselina u plodu, smanjenja težine ploda, promjene oblika ploda. Mjesec dana prije zrenja dolazi do masovnog opadanja plodova sa zaraženih stabala. Opali plodovi su nepodesni za predu (pemez, džemovi, rakija).

Kod osjetljivih sorti dolazi do pojave simptoma na grančicama, na mladim grančicama dolazi do pojave pjega i pucanja tkiva.

Virus umanjuje klijavost polena.

Simptomi šarke šljive slabije dolaze do izražaja tokom vrelih i sušnih ljeta.

Načini širenja šarke šljive

Zaraženo stablo postaje izvor zaraze tokom dugog niza godina. Širenju oboljenja je naručito pogodovalo što se virus prenosi sadnim materijalom. Šljiva stvara veliki broj izdanaka koji su se koristili kao sadni materijal, na taj način virus širi svoj areal rasprostranjenosti.

Virus se prenosi i korištenjem zaraženog kalemarskog materijala (pupoljci i kalem grančice). U savremenoj voćarskoj proizvodnji velika pažnja se pridaje proizvodnji bezvirusnog sadnog materijala.

Drugi način širenja virusa je putem lisnih ušiju. Otkriveno je da 20 različitih vrsta lisnih ušiju prenosi PPV, ali da ih je 4 do 6 izuzetno značajno u širenju ovog virusa. Uši virus prenose do 200m, ali ponekad prenose virus i po nekoliko kilometara u zavisnosti od uslova tokom vegetacije.

Mjere zaštite

Za ovo oboljenje ne postoje efikasna sredstva koja bi izliječila zaraženu biljku. Veliku pažnju pokloniti preventivnim mjerama:

• za sadnju koristiti bezvirusni sadni materijal;
• saditi tolerantne sorte (šljiva Stenly);
• okolo zasada koštičavih voćnih vrsta zasaditi vrste koje virus ne može zaraziti (kruška, orah, jabuka);
• redovno pratiti i suzbijati lisne uše;
• uklanjati i spaljivati zaražena pojedinačna stabla;
• uklanjati stare i zapuštene voćnjake sa zaraženim stablima.

Foto: Pixabay/krzys16