Jednozrnac - raste tamo gdje pšenica ne može

Jednozrnac Triticum monococcum je poznat i pod nazivima šilj, pir jednozrnac, jednozrna pšenica, speltica ili mala spelta. Jedna je od prvih domestifikovanih biljnih kultura i prva žitarica uzgajana na području Balkana. Odlikuje se velikom otpornošću na bolesti i štetočine. Može se uzgajati do 1.000 metra nadmorske visine. Nekada je bio veoma zastupljen, a danas se najviše uzgaja u Maroku, Francuskoj, Turskoj i na dijelu teritorija bivšeg SSSR-a.

Ima dobro razvijen korijen, a klasić sadrži samo jedno zrno koje ima od 10 do 26 posto proteina te dosta pepela. Masa 1.000 zrna iznosi oko 30 g.

Sadrži manje glutena

Njegovo brašno je žute nijanse u odnosu na pšenično i sadrži manje glutena. Ima orašast okus, a najčešće se koristi umjesto integralnog. Od njega se prave kore za pitu, tjestenina, palačinke, vafli, kolači i razna druga jela koja ne zahtijevaju primjenu kvasca. Također, usvaja manje vode od pšeničnog brašna i nije podesan za pripremu hljeba.

Zrna se u kuhanju mogu koristiti umjesto riže.

No, najviše služi za ishranu stoke, ali zbog smanjene količine glutena za mnoge ljude s problemom celijakije. 

Sjetva i žetva

Ne podnosi gustu sjetvu i zahtjeva nešto veći razmak. Međuredni je 12 do 15 cm, a u redu 2,5 cm. Sjetvena norma je 100 zrna/m². Do polovine oktobra se obavlja sjetva ozimih sorti, dok se jare siju u martu, odnosno aprilu u brdsko-planinskom području. Dubina sjetve se kreće od 1 do 3 cm u zavisnosti od kvaliteta zemljišta.

Sjetvu ozimih žitarica obavite u optimalnim rokovima - koji su?

Jednozrncu odgovara slabija snabdjevenost organskim materijama u zemlji. Raste tamo gdje pšenica ne može. Ne podnosi previše vlage, odnosno padavina. Period vegetacije traje između 100 i 140 dana, što zavisi od uslova uzgajanja i klimatskih karakteristika.

Žetva počinje kada biljke dobiju zlatno-smeđu boju, a zanimljiv je tradicionalni način otkrivanja pravog termina - uzgajivači ga određuju tako što zagrizu zrno i ako je tvrdo, pristupa se žetvi. Prosječan prinos je 1 do 3 t/ha.

Pšenica ga je potisnula zbog većih prinosa, više brašna, ali i zbog njegove omotanosti pljevicama na koje otpada 40 posto težine prinosa. Međutim, pljevice imaju prednost nad savremenim žitaricama. Zahvaljujući njima do zrna ne prodiru mikotoksini.

Zrna se na sobnoj temperaturi mogu čuvati u hermetički zatvorenoj posudi do dva mjeseca, ako ih stavimo u zamrzivač, tada ih možemo čuvati pola godine ili malo duže. Brašno se može čuvati jedan do dva mjeseca.

Fotografija korištena u tekstu podliježe Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.