Zeleno uvenuće paprike: Koje mjere prevencije i suzbijanja primijeniti?

Zeleno uvenuće paprike se posljednjih godina javlja kao veoma rasprostranjena i štetna bolest koja može da obuhvati 50 do 100 posto biljaka, u zavisnosti od mjesta i načina gajenja. Oboljela biljka uvene, osuši se i ne stvara plodove. Uzročnik su parazitske gljive Verticillium albo-atrum i Verticillium dahliae, mada mnogi autori svrstavaju ove dvije vrste u istog patogena. Za sada se čini da nema zadovoljavajućih hemijskih mjera koje bi se mogle preporučiti u praksi.

Ovo oboljenje može prouzrokovati ozbiljne gubitke pri gajenju povrtarskih biljaka iz familije pomoćnica (Solanaceae), prvenstveno paprike. U područjima gdje se dugo gaje, naročito u monokulturi, može doći i do potpunog propadanja usjeva. Intenzitet bolesti i gubitak prinosa zavise od nivoa inokuluma u zemljištu, uslova spoljašnje sredine i osjetljivosti sortimenta.

Patogeni imaju širok krug domaćina, više od 200 vrsta zeljastih i drvenastih biljaka. Od gajenih, to su vrste iz familije pomoćnica (paprika, paradajz, krompir, plavi patlidžan), i bundeva -Cucurbitaceae (krastavac, dinja, lubenica) i druge. Parazit se u prirodi prenosi površinskom vodom, zaraženim biljnim ostacima, zaraženim sjemenom i rasadom. Najčešće i najveće štete su kod paprike, kao i kod plavog patlidžana. 

Simptomi bolesti

Paraziti mogu da zaraze biljke u svim fazama razvića. Mlade biljke i sijanci mogu veoma brzo da propadnu neposredno poslije ostvarene infekcije, ali mnogo češće se javljaju kasnije zaraze. Prvi simptomi se uočavaju na donjem lišću zaraženih biljaka u vidu blagog uvenuća. Tkivo lišća omekša, vene na zeleno ("klone") zatim se i obezboji, počev od ivice liske prema njenom središnjem dijelu.

Lišće, međutim, zadržava zelenu boju. Sa razvojem oboljenja, sve više gubi turgor (liske "vise"), suši se i na kraju otpada. Osim lišća, mogu biti zahvaćene pojedine grane, najčešće i cijele biljke. Na uzdužnom presjeku korijena i prizemnog dijela stabla može se uočiti mrka nekroza ksilema (drvenastih sprovodnih sudova). Oboljelo tkivo sprovodnih snopića je mrko obojeno, čime se jasno razlikuje od okolnog zdravog tkiva.

Zaražene biljke imaju skraćene internodije (članke) i žbunast izgled. Na paradajzu su, međutim, spoljni znaci bolesti nešto drugačiji nego kod opisanih na paprici. Biljke ne venu, niti se remeti njihov porast. Tek na starijem lišću nastaju hlorotične pjege koje potom nekrotiraju. Ali, mrka obojenost drvenastog sudovnog sistema, uočljiva na uzdužnom presjeku prizemnog dijela stabla, karakterističan je znak i kod zelenog uvenuća paradajza.

Mjere zaštite

Primjena plodoreda, uklanjanje biljnih ostataka paprike, nosioca verticilioze (zelenog uvenuća) i korovskih biljaka koje su domaćini patogena, dezinfekcija supstrata pri proizvodnji rasada može pomoći u smanjenju zaraze, kao i gajenje tolerantnih sorti i hibrida paprike.

Povrtlarske kulture iz familije pomoćnica na istoj površini treba gajiti tek svake pete godine, a u plodosmjenu uvoditi prije svega žitarice, kukuruz, soju, šećernu repu, kao i grah, boraniju, grašak i kupus. Zemlju za gajenje biljaka u zatvorenom prostoru termički ili hemijski dezinfikovati. U tu svrhu može se primijeniti pregrijana vodena para (60 do 70^oC u trajanju od 30 minuta), sunčeva toplotna energija (solarizacija - prekrivanje zemljišta folijom tokom najtoplijih mjeseci) i upotreba dezifektanta na bazi dazometa, kojima se tretira zemljište prije proizvodnje paprike.

Od fungicida, u svijetu se najčešće koriste sistemični fungicidi iz grupe benzimidazola - karbendazim, koji djeluje preventivno i kurativno, ali je pokazao slab efekat protiv gljiva prouzrokovača ove bolesti paprike. Dakle, fungicidi imaju ograničeno djelovanje na parazita, jer samo zaustavljaju razviće gljive dok traje djelovanje fungicida. Nema fungicida koji uništavaju prouzrokovače zelenog uvenuća paprike, što treba imati na umu.

Nekada se koristio benomil, koji zadržava gljive u razvoju u paprici, s obzirom na to da je sistemik, ali kasnije prestaje dejstvo aktivne materije i dolazi do propadanja biljaka paprike ili pojave zelenog uvenuća. Osim toga benomil pokazuje toksičnost po biljke paprike, naročito pri višim temperaturama i višekratnoj primjeni.

Protiv ove bolesti najefikasnije mjere borbe su:

• četverogodišnji ili petogodišnji plodored (kukuruz, pšenica, šećerna repa i slično);
• zdrav sadni materijal;
• nezaraženo zemljište:
• otporne sorte i hibridi;
• predkultura neka ne bude krompir i druge vrste iz familije pomoćnica, kao i jagode.