Uticaj ekstremno visokih temperatura na bilje

Svjedoci smo, dugog perioda, estremno visokih temperatura. Kako takva temperatura utiče na biljke, fiziološko-biohemijske procese, kvalitet i prinos voća i povrća? Već alarmantne vijesti dobijamo od voćara. Voćari traže pomoć, štete su ogromne. Vlada RS nakon održanih sastanaka je odlučila do karaja avgusta uplatiti 11 miliona KM poljoprivrednim proizvođačima, 5 miliona KM biće dodatno uplaćeno kao poseban paket mjera podrške jesenjoj sjetvi.

Usporavanje rasta, ožegotine na plodovima...

Previsoka temperatura usporava rast, a iznad određene granice izaziva oštećenje na biljci. Njčešće uslijed visokih temperatura dolazi do toplotnog udara biljke i pojave ožegotina na plodovima. Do toplotnog udara dolazi kad se javljaju temperature od 30^oC uz topao i suv vjetar, a noćne temperature nisu niže od 20^oC. Oštećenja na biljci manifestuju se na različite načine tako se može desiti da cvjetni pupoljci uvenu, listovi gube turgor (klonu), hlorofil može da se potpuno razgradi kad list prelazi u tamnu boju, korjen prestaje sa rastom itd. Biljke jedno izvjesno vrijeme mogu da prežive takve nepovoljne uslove, uz prestanak rasta, a ako se dogodi da je i snadbijevanje vodom otežano i nedovoljno, enzimi koji regulišu rast biljke gube svoju funkciju i biljka ugine.

Ako su količine pristupačne vode nedovoljne, hlađenje tkiva isparavanjem vode sa porvšine tkiva je ograničeno, a temperatura mu raste.

Visoka temperatura oštećuje polen

Toplotni stres se javlja i na otvorenom i u zatvorenom prostoru. Visoke temperature smanjuju proces fotosinteze i intenzitet disanja biljke. Neusklađenost između fotosinteze i disanja najviše je uzrok visokih temperatura.

Npr. kod paradajza i paprike visoke temperature mogu uticati na poremećaj prilikom oprašivanja jer visoka temperatura oštećuje polen. Brokoli i špinat prerano da sjeme, odnosno cvat, umjesto lisnu masu. Gorak ukus kod salate može da bude proizrokovan visokom temperaturom. Kod boranije takođe visoke temperature izazivaju poremećaj pri oplodnji što dovodi do pojave obilne lisne mase, a cvjetanje izostane. Takođe visoke temperature izazivaju i druge fiziološke promjene npr. trulež vrha ploda koji se javlja kod paradajza, lubenice i paprike i koji je usko povezan i sa nedostatkom Ca u biljci otpadanje cvjeta kod kornišona, paprike, paradajza može biti posljedica visoke temperature.

Ublažavanje stresa

Stres izazvan visokim temperaturama može se ublažiti slijedećim agrotehničkim mjerama:

Otvoreno polje

• duboka osnovna obrada zemljšta, pravovremena i predsjetvena priprema zemljišta, međuredno kultiviranje u toku vegetacije
• navadnjavanje, orošavanje, kišenje sjenčenje i neposredno pokrivanje biljaka
• odabir sorti i hibrida otpornih na visoke temperature i sušu

Zaštićen prostor

• provjetravanje, sjenčenje mrežom, navodnjavanje, orošavanje

Velike posljedice i na voćkama

Visoke temperature praćene niskom vlažnošću vazduha i suvim i toplim vjetrom ostavljaju takođe velike posljedice i na voćarske kulture. Poremećaji koji su nastali usljed narušavanja mnogih fizioloških i biohemijskih procesa u biljci dovodi do smanjenja rezervnih materija u gotovo svim tkivima što utiče na smanjenje prinosa i kvaliteta ploda. Kasni proljetni mrazevi i ekstremno visoke temperature, ove godine, nanijele su ogromne gubitke voćarima. Uslijed visoke temperature mogu se javiti ožegotine na listovima i plodovima, kod jabuke dolazi do smanjenog nalivanja plodova smanjenog prinosa i kvaliteta ploda. Takvi plodovi se teže čuvaju u skladištu i rod propada. Navodnjavanjem, pojačanom ishranom i protivgradna mreža može donekle umanjiti posljedice.