Vještačko osjemenjavanje svinja donosi genetski progres i ekonomski profit

Vještačko osjemenjavanje svinja se prvi put pominje na državnim farmama bivšeg S.S.S.R-a, 30-ih godina prošlog vijeka. Na našim prostorima V.O. se počelo promjenjivati prije 50-ak godina, tačnije 1963. godine, navodi dipl. ing. poljoprivrede Radovan Sekulić. za Savjetodavnu Srpske. 

Kao osnovni razlozi uvođenja vješta svinja navode se:

• Smanjenje rizika od unošenja zaraznih bolesti u farmu;
• Brži genetski napredak, intenzivnijim korištenjem superiornijih nerastova;
• Veći profit po nerastu i krmači u jedinici vremena (povećanje % mesa u polutkama, smanjenje utroška hrane za kilogram prirasta u tovu, povećanje broja živorođene i zalučene prasadi po krmači i po nerastu godišnje), što doprinosi i boljim ekonomskimm efektima (povećanje indeksa obrta kapitala u jedinici vremena, smanjenje perioda kreditiranja i sl.);
• Mogućnost čuvanja duboko smrznutog sjemena i njegova upotreba u odgovarajućem trenutku prema potrebi;
• Smanjenje potrebe za držanjem velikog broja nerastova i mogućnost nabavke genetskog materijala određenih karakteristika.

Genetski progres i ekonomski profit

Osnovni ciljevi svinjarske proizvodnje su: proizvesti što veći broj tovljenika po plotkinji, sa što većim procentom mesa u polutkama uz što manji utrošak hrane po kilogramu prirasta.

Ako imamo u vidu da jedan nerast korištenjem u prirodnom pripustu godišnje može da proizvede oko 600 prasadi, dok pomoću vještačkog osjemenjivanja broj potomaka je neuporedivo veći i kreće se od 5.000 – 20.000,  jasno je da uz uvažavanje svih relevantnih faktora koji utiču na kvalitet sjemena kao što su spoljašnji (ishrana, smještaj, higijena, mikroklima, frekvencija uzimanja ejakulata) i unutrašnji (zdravstveno stanje, starost, genetska predispozicija fertilnosti sjemena), potreba za dobijanjem sve većeg broja genetski superiornih grla, koja produkuju visoko kvalitetno sjeme,  predstavlja tehnološki i ekonomski vrhunac u stočarskoj praksi, koji u  konačnici donosi kako genetski progres, tako i ekonomski profit.

Važno je pravovremeno otkrivanje estrusa

Pored kvaliteta sjemena, za uspjeh vještačkog osjemenjivanja ključnu ulogu ima pravovremeno otkrivanje estrusa. Da bi se utvrdio optimalan momenat za aplikaciju sjemena, potrebno je imati u vidu sljedeće činjenice:

• Estrus svinja vremenski varira od individue do individue i prosječno traje 19 – 21 dan i smatra se da je svaki ciklus koji traje od 17 – 25 dana "normalan", tako da se pažljivo mora pratiti njegova pojava;
• Polni žar krmače traje do 3 dana, a optimalni momenat osjemenjavanja je u fazi požude, 12 – 24 sata od početka refleksa stajanja krmače, tj. 10 – 12 sati prije ovulacije koji se kod krmača dešava 20 – 36 sati od početka refleksa stajanja. Kod nazimica je ovaj period nešto kraći i optimalno vrijeme za inseminaciju je 12- 18 časova od početka polnog žara. Spoljni vidljivi znaci za pravi momenat oplodnje su: mirno stajanje krmače kada joj se pritisne zadnji deo leđa, smanjeno je crvenilo vulve i otok nešto splasnuo; 
• a pojava sluzi iz vagine je obilnija, životinja je nestrpljiva, slabo jede, skiči i pokušava zaskočiti ostale životinje u oboru. Međutim, pošto kod krmača vrijeme od pojave stajanja ("ukočenosti“) do momenta ovulacije može znatno da varira, preporučuje se
• dvokratno osjemenjavanje krmače u razmaku od 18 – 24 časa, dok neki autori čak preporučuju i višekratno osjemenjavanje.

Faktori koji utiču na uspjeh 

Potrebno je znati da na uspjeh vještačkog osjemenjivanja utiču i sljedeći faktori:

• Upotreba sperme provjernog kvaliteta, koja mora biti čuvana na adekvatan način (17 °S) od momenta uzimanja do momenta inseminacije. Bez obzira na mogućnost održavanja razrijeđene sperme i do 7, pa i više dana, sperma različitih nerastova ne podnosi istu dužinu čuvanja, te se najbolji rezultati postižu sa sjemenom do 2 dana starosti;
• Pravilna ishrana plotkinje nakon zalučenja (dobra opšta tjelesna kondicija, pojačana ishrana sa povećanim sadržajem minerala i vitamina);
• Stresogene situacije (naglo zalučenje čitavog legla, promjena ishrane, slobodno kretanje, grupno držanje), povoljno djeluju na uspostavljanje estrusa;
• Kontakt sa nerastom "licem u lice", najmanje 10 minuta dnevno, (feromon – polni miris nerasta ima jak stimulativni efekat), dolazi do jasnijeg ispoljavanja vidljivih znakova estrusa;
• Svjetlosni režim u objektu sa zalučenim plotkinjama značajno utiče na pojavu estrusa (10-12 sati dnevno osvjetljenje jačine 100 luksa);
• Pravilan postupak sa krmačom poslije inseminacije (individualno držanje 3-4 nedjelje po inseminaciji, bez premještanja iz objekta u objekat, obrok  smanjiti na oko 1.5 kg tokom prvih mjesec dana).