Koji su periodi zimskog mirovanja voćki i zašto kajsija strada od proljetnih mrazeva?

Zimsko mirovanje obezbjeđuje određeno ispoljavanje otpornosti voćaka prema mrazevima, a s tim u vezi i prilagođenost klimatskim promjenama u određenoj eko sredini. U nekim krajevima sa blagom klimom (Kalifornija, južna i severna Afrika, Izrael i drugo) često je otežano ili onemogućeno kretanje voćaka čiji je period dubokog zimskog mirovanja dug.

Potperiodi

Taj period je dosta dug u godišnjem ciklusu umjereno-kontinentalnih (listopadnih) voćaka. Traje pet do šest pa i više mjeseci, u zavisnosti od geografske širine i nadmorske visine mjesta gdje se gaje sadnice.

Zašto rezati voćke zimi i do koje temperature?

Prema Kurindinu, zimsko mirovanje voćaka dijeli se u tri potperioda:

• početno;
• duboko (konstituciono) i
• prinudno.

Međutim, Stanković (1977) zimsko mirovanje voćaka je podijelio u četiri potperioda:

1. početno;
2. biološko (duboko, prirodno, fiziološko, obavezno);
3. ekološko (prinudno mirovanje, zimski san) i
4. završno mirovanje.

Prvi i četvrti potperiod su prijelazni - iz vegetacije u latentni život i iz latentnog života u vegetaciju.

Biološko mirovanje se javlja u novembru i decembru

Početno zimsko u stvari predstavlja prelaz iz vegetacije u zimsko mirovanje. Ono nastaje od momenta otpadanja lišća i traje do pojave prvih jačih mrazeva. Ne ističe se ni svojim trajanjem ni nekom kvalitativnom osobenošću.

Biološko mirovanje (duboko, prirodno, fiziološko, obavezno zimsko) uslovljeno je nasljednim činiocima i javlja se bez obzira da li uslovi sredine prinuđavaju voćke da završe vegetaciju ili ne. Ovo mirovanje se javlja u listopadnih voćaka i u suptropskim krajevima ili u staklenicima i traje oko dva mjeseca. Obično se javlja u novembru i decembru.

Trajanje biološkog zimskog je nejednako i zavisi od voćne vrste ili sorte, a u izvjesnoj mjeri i od uslova sredine. U vezi dužine trajanja sve vrste mogu se podijeliti u dvije grupe:

1. sa kratkim i nestabilnim i
2. sa dugim i stabilnim biološkim mirovanjem.

Prvoj grupi pripadaju: badem, kajsija, neke japanske šljive, višnja, jabuka petrovača, neke sorte krušaka, trešanja i neki tipovi dženarike. U ove vrste voćaka biološko zimsko mirovanje traje samo 15 do 30 dana. Poslije tog roka, ako su uslovi sredine povoljni, voćke ulaze u potperiod ekološkog (prinudnog), u kome je moguće buđenje vegetacije. Drugoj grupi pripadaju sljedeće vrste: većina sorti jabuka, krušaka, trešanja, bresaka, šljiva požegača, bjelošljiva, trnošljiva i neki biotipovi dženarike. Kod njih biološko traje 45 do 60 dana, poslije čega one ulaze u potperiod ekološkog zimskog mirovanja.

Ovo biološko, fiziološko mirovanje je od posebnog značaja za većinu listopadnih vrsti, zato što samo voćke koje su bile dovoljno dugo izložene temperaturama nižim od 7^oC mogu u proljeće normalno i bez smetnji da kreću i cvjetaju.

Ekološko mirovanje traje do marta ili aprila

Ekološko (prinudno) zimsko je u stvari produžetak fiziološkog mirovanja i traje do početka kretanja vegetacije, obično do marta ili aprila, što zavisi od niza činilaca, a posebno od klimatskih. Uglavnom je uslovljeno činiocima sredine koji onemogućavaju (stopiraju) vegetaciju, pa se zato i naziva prinudnim mirovanjem. Među klimatskim činiocima presudna je temperatura. Ako se u tom potperiodu temperatura povisi, onda se ovo mirovanje prekida. To potvrđuje i činjenica da odsječene cvijetne grančice krajem decembra ili početkom januara i držane u teglama sa običnom vodom na sobnoj temperaturi, već poslije šest do 12 dana počinju da cvjetaju i listaju.

Osim toga, u godinama kada su ispoljena veća temperaturna kolebanja, dolazi do oštećenja na dijelovima stabla, koja su izložena jačem zagrijavanju, u vidu pucanja kore na deblu i skeletnim granama. Ova pojava je česta na južnim stranama, gdje uslijed intenzivnijeg zagrijavanja i velikih oscilacija u dnevnim i noćnim temperaturama dolazi do pucanja kore na deblu i stvaranja takozvanih "ožegotina".

Dužina zimskog zavisi od nasljednih bioloških osobina

Završno zimsko mirovanje, kao što je ranije pomenuto predstavlja prelazni potperiod iz latentnog života u vegetaciju. Dužina ovog potperioda zavisi od nasljednih bioloških osobina voćne vrste i sorte, a isto tako i od temperature sredine.

Ovaj potperod je posebno kratak u evropskih sorti kajsija, pa otuda one, samo ako je desetak dana temperatura iznad 15^oC, počinju da cvjetaju i listaju. Stoga kajsija često strada od proljetnih niskih temperatura.