Formiranje rodnih pupoljaka voćaka - uticaj ishrane, bujnosti i alternativne rodnosti

Veoma je važno znati da se rodni pupoljci kod voćaka formiraju u vegetaciji koja prethodi njihovom kretanju i cvjetanju. Na njihovu zastupljenost i kvalitet voćar djeluje godinu dana unaprijed. Pojava cvjetova u ljeto, juli ili avgust, rezultat je razvoja rodih pupoljaka sa zakašnjelim (kasnijim) tokom diferencijacije, odnosno obrazovanja.

Formiranje pupoljaka započinje u pazuhu listova na mladarima gdje nekoliko zaostalih meristemskih ćelija formiraju takozvani sekundarni meristem odnosno tvorno tkivo. Iz ovih ćelija nastaje prvo vegetativni pupoljak, a od pojedinih vegetativnih pupoljaka nastaju generativni (rodni) pupoljci. Na njihovo formiranje utiču spoljašnji uslovi sredine i unutrašnje fiziološko stanje.

Nazivaju se i cvjetnim pupoljcima jer se iz njih razvijaju cvjetovi.

Kako utiču azot i ugljenik na formiranje cvjetnih pupoljaka

Na indukciju cvjetnih pupoljaka utiče veliki broj faktora kao što su: sorta i podloga, uslovi spoljašnje sredine, vegetativni porast, lisna površina, plodovi, sjemenke, ishrana, prvenstveno odnos snabdijevanja ugljenim hidratima i azotnim jedinjenjima.

Uticaj ishrane na formiranje cvjetnih pupoljaka zasniva se na takozvanoj C/N (ugljeno/azotnoj) teoriji odnosa između sadržaja ugljenika i azota. Kada je sadržaj ugljenih hidrata veći u odnosu na sadržaj azota, dolazi do formiranja začetaka cvijeta, a kada preovladava azot, dolazi do rasta mladara. Pri optimalnoj snabdjevenosti ugljenim hidratima i azotom, uspostavlja se ravnoteža između rasta i rodnosti.

Zašto se dešava da neke voćke ne daju rod nakon dvije, tri, pa i četiri godine?

Prisustvo listova je preduslov za obrazovanje rodnih pupoljaka. Ova saznanja ističu ulogu asimilata u indukciji rodnih pupoljaka, ali je važan i hormonalni faktor koji se sintetiše u listovima ili da lišće procesom transpiracije reguliše redistribuciju hormona sintetisanih u korijenu.

Generalno postoji negativna korelacija između bujnosti i rodnosti. Mladi listovi su bogat izvor giberelina, te dokle god mladari rastu i dok je prisutno mlado lišće, ne dolazi do indukcije rodnih pupoljaka. Njihovo formiranje započinje tek kada se porast mladara uspori. Agrotehničke mjere, kao što su povijanje mladara i primjena inhibitora rasta, smanjuju porast i favorizuju obrazovanje ili njihovo formiranje.

Šta je alternativna rodnost?

Prisustvo velikog broja plodova na stablu dovodi do slabijeg obrazovanja rodnih pupoljaka što vodi alternativnoj rodnosti. Tačnije, ako su na rodnoj grančici prisutni plodovi, kod većine sorti će pupoljak koji se razvija na vrhu vegetativnog porasta ostati nerodan, što obično vodi ka alternativnoj rodnosti, odnosno nerodnosti u narednoj vegetaciji. Ako na grančici nema plodova, dolazi do indukcije razvoja cvjetnih začetaka i diferencijacije rodnog pupoljka. U tom slučaju, kada nema plodova na voćki može doći do formiranja većeg broja rodnih pupoljaka nego što treba i doći do prerođavanja voćaka.

Alternativna rodnost jabuke može se lako spriječiti ili zaustaviti, evo kako

Posljedica kompeticije između plodova i pupoljaka za hranljivim materijama dovodi do njihovog slabijeg formiranja, a glavni uzrok je supstanca hormonalne prirode koja se sintetiše u sjemenkama plodova (giberelini). Što je broj sjemenki u plodovima veći, to je cvjetanje u narednoj godini slabije.

U pogledu vremena njihova formiranja manifestuje se veoma izražena varijabilnost pre svega po vrstama i sortama. Na ovaj proces djeluju mnogobrojni i različiti činioci koji ga ubrzavaju ili usporavaju, kao što su meteorološki i edafski (zemljišni) uslovi sredine, fitotehnika, podloge, starost i stanje rodnosti voćaka i dr.

Tri grupe listopadnih voćki

U tom pogledu, listopadne voćke se mogu podijeliti u tri grupe:

1. Sa ranim početkom formiranja začetaka cvijeta - od treće dekade juna do pred kraj avgusta (jabuka, kruška, šljiva, trešnja, višnja, breskva, orah, ribizla). Orijentaciono se može uzeti da jabuka počinje da formira rodne pupoljke (inicijacija) u periodu od sredine juna do sredine jula, kruška - od početka jula do početka avgusta, trešnja - početkom jula, breskva - od kraja juna do kraja jula, šljiva - od kraja juna do sredine avgusta,
2. Sa srednje poznim početkom formiranja začetaka cvijeta u pupoljku - od sredine avgusta do sredine septembra (neke sorte šljiva, kajsija - početkom avgusta, badem, ogrozd i dr.),
3. Sa kasnim početkom formiranja - od druge polovine septembra do početka oktobra (baštenska jagoda, malina, kupina i dr.).

Kod nekih voćnih vrsta odnosno sorti proces formiranja začetaka cvijeta je višekratan (remontantne sorte), kao što je kod limuna, nekih sorti kruške, jagode, maline.