Azijska vinska mušica prijetnja za jagodičasto i koštunjavo voće, ali i za vinovu lozu

Proizvodnji jagodičastog voća (maline, jagode, kupine, borovnice i ostalo) prijeti štetočina pod nazivom Azijska vinska mušica ploda ili Drosophila suzukii. Osim jagodičastih voćaka kao omiljenih i najznačajnijih domaćina, veoma je destruktivna i za trešnju, marelicu, šljivu, breskvu, vinovu lozu, aktinidiju i mnoge druge vrste. Optimalne temperature za razviće su od 20°C do 30°C, dok aktivnost počinje na 10°C i završava se na oko 30°C jer mužjaci postaju sterilni.

Štetočina je porijeklom iz Japana gdje je poznata od početka prošlog vijeka, a u posljednje vrijeme njeno prisustvo je utvrđeno u zemljama širom svijeta. Poznato je oko 3.000 vrsta mušica iz familije Drosophilidae.

Polaganje jaja

Ono što D. suzukii izdvaja je polaganje jaja isključivo u nedozrele, poluzrele i neoštećene plodove velikog broja voćaka. Druge vrste jaja polažu u prezrele, već oštećene plodove. Međutim, u posljednje vrijeme ispostavilo se da i ovi plodovi nisu pošteđeni. Polaganjem jaja u tkivo ploda vinska mušica pričinjava primarnu štetu, dok se sekundarna svodi na prodor raznih prouzrokovača biljnih bolesti koje naseljavaju oštećen plod.

Polaganje jaja u neoštećene plodove omogućava očvrsla legalica u obliku testerice. Izgled legalice je glavna karakteristika po kojoj se ženka ove vrste razlikuje od drugih vrsta, dok mužjak vinske mušice ploda ima karakteristične pjege na krilima i nogama po čemu je lako prepoznatljiv. Ženka položi jedno do tri jajeta, a u jednom plodu nesmetano se razvija i do 70 larvi. Jaja su bijele boje. Iz položenih jaja, u plod se pili larva dužine 0,6 do 3,5 milimetara.

Razvoj mušice

Prilikom razvoja, larva se hrani sadržajem ploda koji gubi svaku tržišnu vrijednost. Lutka je crvene ili smeđe boje, dužine do tri milimetra. D. suzukii uglavnom prezimljava u stadijumu imaga koji se sproljeća aktivira kada temperatura premaši 10°C. Broj generacija zavisi od klimatskih uslova, a najčešće je između tri i 13 i više u toku godine.

Zbog toga se odrasle mušice mogu zabilježiti i u drugim vremenskim periodima, van perioda zrenja plodova, kada je temperatura stalno iznad 10°C. Stoga već tada počinje praćenje D. suzukii u voćnim i vinogradarskim zasadima. Izlovljavanje počinje mjesec dana prije zrenja plodova, odnosno od aprila do kraja oktobra. Životni vijek D. suzukii najčešće iznosi tri do devet sedmica i za to vrijeme jedna ženka može da položi i do 300 jaja.

Plodovi trunu i propadaju

Plodovi mogu biti napadnuti prije, ali i nakon berbe. Ukoliko se u plodu razvija larva D. suzukii oni postaju mekani i gube tržišnu vrijednost. Oštećeni plodovi često trunu kao rezultat naseljavanja patogena, jer osim toga što poništava mehaničku otpornost plodova na patogene, vinska mušica ploda ima ulogu i vektora - prenosioca prouzrokovača gljivičnih oboljenja. Gubici su ogromni, a nisu rijetki slučajevi i stopostotne štete. U Francuskoj je 2011. godine na jagodi zabilježeno propadanje svih plodova u zasadu, dok je u Španiji destrukcija istog intenziteta zabilježena u nekoliko zasada trešnje.

D. suzukii uglavnom ne napada nezrele, prezrele i oštećene plodove, nego isključivo zdrave plodove u toku zrenja. Početak napada se vezuje za promjenu boje ploda kada se povećava koncentracija šećera, a pokožica postaje mekša. Napominje se da su napadu posebno izloženi voćnjaci pored šuma gdje mušica prezimljava.

Praćenje populacije vinske mušice

Lovne posude u voćnjacima (breskve, nektarine, trešnje i ostale voćke) postavljaju su unutar krošnje voćaka, dok se lovne posude u vinogradima smještaju u sredinu redova te pričvršćuju na armaturnu žicu. Izrađene su od plastične ambalaže (boca) zapremnine 0,5 litara, a pri vrhu svake boce probušene su četiri naspramne rupe prečnika 0,5 cm. Bliže grliću boce načini otvor prekriven gazom, odakle isparava atraktant koji privlači insekte. U svaku plastičnu bocu dodaje se  oko dva decilitra jabučnog sirćeta, te se prilikom svakog uzorkovanja dodaje potrebna količina koja bi isparila. Uzorkovanje se sprovodi svakih sedam dana u plastične čaše sa etil alkoholom do determinacije vrste putem binokularne lupe.

Izlovljavanje vinske mušice 

Kao lovna posuda može da posluži obična providna plastična boca zapremine 0,5 litara. U bocu se sipa 150 - 200 mililitara rastvora koji se sastoji od 40 posto crnog vina, 40 posto jabukovog sirćeta i 20 posto vode. Na kraju je potrebno dodati i četiri do pet kapi deterdženta bez mirisa koji sprečava razvoj gljivica na uginulim insektima. Na boci se probuše rupe, prečnika tri do četiri milimetra, u dva reda po četiri rupe. Rupe se buše na jednoj strani plastične boce kako bi se sadržaj nesmetano mogao istresti prilikom pregleda. Bitno je da rupe ne budu prevelike kako u bocu ne bi ušli drugi veći insekti, koji bi ometali kasniju detekciju.

Azijska voćna mušica napada malinu: Koje mjere primijeniti?

Jedna lovna posuda na hektar je dovoljna ukoliko je cilj lovljenja utvrđivanje prisustva štetočine. Pregled klopki se obavlja svakih 14 dana. S obzirom na to da su ove klopke veoma efikasne, a povoljne, mogu da se koriste i u cilju masovnog izlovljavanja štetočine. U tom slučaju, posude se postavljaju u granične (rubne) redove voćaka na dva metra rastojanja i unutar parcele na razmaku pet metara. Posude se postavljaju u krošnju na poluzasjenjeno ili zasjenjeno mjesto, na visini od 1,5 metar, optimalno mjesec dana prije početka zrenja ploda. U bocu može da se ulije i jabukovo sirće do otprilike polovine zapremine ili još bolje vinsko i jabukovo sirće (60:40) i nekoliko kapi tečnog deterdženta.

Broj klopki zavisi od veličine plantaže

Optimalan broj improvizovanih klopki varira od veličine plantaže (četiri ili pet klopki po zasadu kod manjih plantaža). Lovne klopke se mogu ukloniti kada voće sazri. Treba provjeravati improvizovane klopke što češće, a poželjno je svaki dan. Kada voće počne da mijenja boju - najmanje dva puta sedmično. Sedmično mijenjati sadržaj u plastičnoj boci, kako bi stalno bio privlačan za Azijsku vinsku mušicu.

Kontrola D. suzukii zahtijeva integralni pristup koji pored hemijskog tretmana podrazumijeva i primjenu različitih nepesticidnih mjera u cilju smanjenja populacije, a samim tim i ekonomske štete u voćnjaku. Pored masovnog izlovljavanja, potrebno je iznositi zaražene plodove iz voćnjaka, ubrzati berbu koliko god je to moguće, izabrati otpornije sorte sa kraćim vremenom dozrijevanja. U nekim zemljama se koriste se i insekatske mreže, ali je njihova isplativost pod znakom pitanja kod nas.