Nepravilna ishrana utiče na pojavu oboljenja kod krava

Posljedica povećane proizvodnje mlijeka kod krava je povećana učestalost metaboličkih oboljenja, sa 19% na 53%. То dovodi do prevremenog isključivanja krava iz proizvodnje. Najčešći razlog ovih boljenja su greške u tehnološkom procesu, prvenstveno u ishrani. Visoka proizvodnja mlijeka zahtijeva sistem ishrane koji se značajno razlikuje od tradicionalnog načina ishrane, koji je primjenjivan kod pasmina krava koje nemaju genetsku predispoziciju za visoku proizvodnju mlijeka.

Ukoliko ishrana ne prati fiziološke procese, dolazi do poremećaja

Visoko mliječna grla imaju pojačane neuro-endokrine regulacije metaboličkih funkcija. Ukoliko ishrana (nutritivni status) ne prati fiziološke procese, kod ovih grla, dolazi do značajnih poremećaja u metabolizmu, produkciji mlijeka, reproduktivnim sposobnostima, a dovodi i do pojave većeg broja oboljenja.

Utvrđivanje sastava sirovog mlijeka koristi se u kontroli nutritivne vrednosti mlijeka. Na osnovu naučnih istraživanja, rezultati dobijeni u tim kontrolama mlijeka mogu se iskoristiti u dijagnostičke svrhe u sklopu programa praćenja i kontrole ishrane i zdravlja grla koja su u laktaciji, nisu u periodu zasušenja.

Ako ne zasušite vime kravi, naštetit ćete teletu

Analizom do zaključaka

Kemijskom analizom pojedinačnih ili zbirnih uzoraka mlijeka krava, dobijaju se podaci o koncentraciji masti, proteina i uree, kao i njihov međusobni odnos. Ovi podaci ukazuju na izbalansiranost hraniva koja se koriste u ishrani krava i daju mogućnost procjene nutritivnog, metaboličkog i energetskog statusa mliječnog grla u svakoj fazi laktacije. Na osnovu procjene nutritivnog, metaboličkog i energetskog statusa mliječnog grla, mogu se izvesti zaključci zašto je došlo do opadanja produkcije mlijeka ili pojave nekog oboljenja.

Nakon teljenja koncentracija masti je najviša

Procenat mliječne masti u mlijeku zavisi od rasne pripadnosti grla. Kod krava holštajn pasmine iznosi 3,2% do 3,6%, dok je kod krava simentalske pasmine u intervalu od 3,6% do 4,0%. U okviru iste pasmine koncentracija masti u mlijeku krava varira zavisno od ishrane krava, njihove starosti, faze laktacije kao i godišenjeg doba u kome se uzima uzorak mlijeka za analizu. Starije krave imaju nižu koncentraciju masti u mlijeku. Odmah nakon teljenja koncentracija masti je najviša, zatim opada od 25. do 50. dana laktacije, a onda se opet povećava do 250, dana laktacije. Tokom toplih ljetnih mjeseci u kojima je visoka relativna vlažnost zraka, koncentracija masti u mlijeku opada.

Ishrana bogata sirovim vlaknima dovodi do porasta koncentracije masti 

Ishrana bogata sirovim vlaknima dovodi do porasta koncentracije masti u mlijeku, dok je ishrana koncentrovanim hranivima praćena smanjenjem koncentracije masti u mlijeku. U slučajevima kada su vrijednosti masti u mlijeku veće od očekivanih za posmatranu pasminu kojoj pripada mliječno grlo i kada je masnoća na visokom nivou tokom cijele laktacije, u ishrani prevladava kabasta hrana sa dosta celuloze, koja povećava masnoću mlijeka.

Ishrana bogata proteinima povećava sadržaj proteina u mlijeku

Kod holštajn pasmine koncentracija proteina u mlijeku iznosi prosječno 3,06%, dok je kod simentalske pasmine oko 3,4%. Fiziološke varijacije koncentracije proteina u mlijeku zavise od gotovo istih faktora od kojih zavisi i variranje koncentracije masti u mlijeku, a isti uticaj ima i faza laktacije, starost krava i godišnjeg doba. Ishrana bogata proteinima, pogotovo nerazgradivim u buragu, povećava sadržaj proteina u mlijeku. Niskoproteinska ishrana dovodi do smanjenja koncentracije proteina u mlijeku krava. Smanjenje koncentracije proteina u mlijeku ispod donje fiziološke granice najčešće je povezano sa unosom hraniva koja su siromašna u proteinima,  dok je porast koncentracije proteina u mlijeku posljedica ishrane bogate proteinima. Visok procenat proteina mlijeka može biti i posljedica oboljenja mliječne žlijezde odnosno pojave mastitisa.

Mastitis - najčešće infektivno oboljenje krava

Opšte prihvaćen parametar za kvalitet mlijeka je broj somatskih ćelija i on ukazuje na postojanje upale vimena (mastitis). 

Koncentracija uree i proteina u mlijeku - procjena snabdjevenosti krava energijom i proteinima

Fiziološka koncentracija uree u mlijeku krava varira u opsegu od 2 mmol/l do 6 mmol/l i varijacije su izrazite, a zavise od nutritivnih faktora, sezone, starosti krava, stadijuma laktacije i tjelesne mase. Koncentracija uree varira i tokom dana. Najviša je četiri do šest sati nakon hranjenja, a najniža neposredno pijre hranjenja. Od nutritivnih faktora najznačajniji je odnos energije i bjelančevina u obroku krava.

Na osnovu koncentracije uree i proteina u mlijeku može se izvršiti procjena snabdjevenosti krava energijom i proteinima.  Krave su optimalno snabdjevene proteinima i energijom u obroku ako je koncentracija proteina veća od 3,2%, a uree manja od 4 mmol/l. Povećanje koncentracije uree u mlijeku iznad 4 mmol/l uz povećanje koncentracije proteina ukazuje na višak proteina u obroku. Smanjenje koncentracije proteina u mlijeku ispod 3,2%, uz povećanje koncentracije uree ukazuje na manjak proteina u obroku krava. U slučajevima kada je smanjena koncentracija uree i proteina u odnosu na referentne vrijednosti, mliječna grla nemaju dobro izbalansiranu ishranu, imaju loš energetski i proteinski status.

Manje masti i proteina - krave nisu pravilno hranjene

Na osnovu koncentracije proteina i masti u mlijeku i njihovog međusobnog odnosa dobija se potpunija slika energetskog statusa mliječnog grla.  Krava se nalazi u stanju uravnoteženog energetskog bilansa ako je koncentracija proteina u mlijeku viša od 3,2% a koncentracija masti između 3,5  4,5%. U slučaju povećanja koncentracije masti u mlijeku, a smanjenja koncentracije proteina, krave ulaze u stanje negativnog energetskog bilansa. Pojavom negativnog energetskog bilansa, krave da bi održale svoju proizvodnost i nadoknadile manjak energije, pokreću sopstvene rezerve masti.  Ovakvo stanje krava dovodi do povećanja sadržaja masnih kiselina u krvi i direktno utiče na procese u mliječnoj žlijezdi i može dovesti do oboljenja jetre krava. Ako su koncentracije masti i proteina u mlijeku manje od referentnih vrijednosti znači da krave nisu hranjene u skladu sa svojim potrebama.  

Kod krava na početku laktacije izraženiji je negativni energetski bilans

U većem broju slučajeva kod krava na početku laktacije izraženiji je negativni energetski bilans, u odnosu na krave tokom pune laktacije. Ovakvo stanje je poslljedica fiziološke, nutritivne i metaboličke adaptacije mliječnih krava na visoku proizvodnju mlijeka, jer uslijed fizioloških procesa dolazi do mobilizacije masti, bjelančevina i ugljikohidrata iz tjelesnih depoa.

Pored ovih parametara u mlijeku se može utvrditi i sadržaj mikroelemenata (kalcijuma, neorganskog fosfora i magnezijuma) tokom različitih proizvodnih perioda. Neuravnoteženi sadržaj ovih elemenata u mlijeku ukazuju na mogućnost pojave mliječne groznice.

Mliječna groznica - bolest koju izaziva nedostatak kalcijuma

Česta pojava ketoza, masne jetre, mliječne groznice kao i drugih oboljenja mliječnih grla ukazuje na nezadovoljavajući nutritivni, energetski i metabolički status tih grla i da je neophodna korekcija hraniva koja se koriste u ishrani.