Znate li kada se kaže "izbjegni hrast, traži bukvu"?

Hrast (Quercus) je rod listopadnog i zimzelenog drveća i žbunja iz porodice bukve (Fegaceae). Plod mu je žir, a stablo moćno i snažno, sa dubokim korijenjem. Simbol je otpornosti i čvrstoće od najranijih vremena.

Prirodni areal hrasta je sjeverna polulopta - Evropa, sjeverna i srednja Amerika, sjever Afrike i Azija, osim Indije i krajnjeg jugoistoka. Samo jedna vrsta hrasta živi u južnoj Americi. Veoma je važan za prirodnu sredinu u kojoj se razvija, naročito za sjeverno umjereno područje. Raste kao veliko drvo.

Seoska okupljanja pod hrastom 

U starim religijama bio je posvećen božanstvu groma: Zeusu kod Grka, Jupiteru kod Rimljana, Medauru kod Ilira, Toru kod Germana, Perunu kod Slovena, Perkunu kod baltičkih naroda. Zabilježeno je da su Sloveni prije hrišćanstva rezali kipove svojih bogova od hrastovog drveta, a poslije prelaska u hrišćanstvo nastavili da unose u svoje domove mlado hrastovo drvo ili hrastovu granu za Božić.

Srce u šumi: Posadio 6.000 hrastova u spomen na suprugu

Hrastu je namijenjen period na kraju decembra i početku januara, a to doba su davni poljoprivrednici zvali "jaki dani" ili "glava od godine", vrijeme kad se slavi i praznuje, dočekuju gosti, opraštaju dugovi, sklapaju savezi i prekidaju davna neprijateljstva. Gdje nisu mogli da idu u crkvu, nekadašnji poljoprivrednici su se molili pod hrastom, a seoska okupljanja, suđenja i veselja često su se odigravala pod krošnjom najvećeg hrasta u blizini.

Kora kao lijek, brašno od žira

U ljekovitu moć hrasta narod je vjerovao u potpunosti. Koristio je koru hrasta za zaustavljanje krvarenja u crijevima, protiv groznice i upale bešike, a kao oblog za različite kožne bolesti. Kupanje u odvaru od hrastove kore smatralo se blagotvornim za umirenje, opštu otpornost i produženje života. Brašno od žira dodavalo se u hljeb kad su bile gladne godine, a kad nisu, žir je predstavljao značajnu hranu za svinje.

Izraz "užiriti svinju" u značenju ugojiti je, uhraniti - poticao je upravo od ishrane svinja žirom iz hrastovih šuma koje su u davna vremena bile češće i prostranije nego danas. Seljaci bi dakle pustili svinje u šumu, da se hrane žirom koga su nalazile u izobilju, da bi ih tek sa zahlađenjem potjerali kućama - ili na prodaju. 

Istina ili mit: Hrastovina se ne koristi za dimljenje mesa?

Vjerovanja o hrastu su mnogobrojna i raširena u svim evropskim zemljama. On je simbol istine, a nekadašnji seljaci ozbiljno su vjerovali da pod hrastom niko ne može da izgovori laž. Prema staroslovenskom vjerovanju, prvi čovjek izrezan je od hrastovog drveta. Upravo zato što je posvećen božanstvima groma, u njega najčešće udara grom, što je ljudima itekako bilo poznato, zato njemačka poslovica doslovno kaže "izbjegni hrast, traži bukvu" (kad grmi).

Od sremskog i slavonskog hrasta nekad se pravio izuzetno kvalitetan i skup namještaj, zato su se šume ponešto prorijedile, pa sad ekolozi pokušavaju da im vrate staru slavu. Hrast izuzetno uspješno štiti zemljište i mladu šumu, zato je koristan u svakom pogledu.