Poticaji nedovoljni za veći zamah domaće poljoprivrede?

Za početak trebamo znati da su zemlje Evropske unije od samog nastanka ove zajednice, posebnu pažnju usmjeravale ka poljoprivrednoj proizvodnji. Tako je već 1962. godine šest zemalja osnivača EU, uspostavilo Zajedničku poljoprivrednu politiku (ZPP) čiji su osnovni ciljevi bili povećanje produktivnosti domaćih poljoprivrednika, zaštita i stabilizacija tržišta te osiguranje što većeg standarda života za poljoprivrednike.

Tokom godina, čelnici EU su unaprijeđivali ZPP te su postavljali nove ciljeve, a posebno se davalo na značaju ruralnom razvoju, kvaliteti poljoprivrednih proizvoda, uključivanju mladih u proizvodnju, a posljednjih godina akcenat je stavljen i na tzv. zelene zahtjeve i programe za ekologiju kako bi se smanjila zabrinutost za klimatske promjene.

Procjenjuje se da je u EU trenutno 10 miliona poljoprivrednika, a 40 miliona radnih mjesta je usko vezano za poljoprivredu i srodne djelatnosti. Kada su u pitanju načini podrške poljoprivredi, ZPP podržava 3 oblasti:

• Direktna podrška poljoprivrednicima
• Tržišne mjere
• Ruralni razvoj 

Prema informacijama Evropskog parlamenta, u periodu od 2014.-2020. godine, samo za ruralni razvoj je izdvojeno oko 100 milijardi eura iz zajedničkog budžeta. Dodamo li tome i iznos od 61 milijarde eura koji su zemlje članice izdvojile iz svojih nacionalnih budžeta za ruralni razvoj možemo zaključiti da se radi o zaista impozantnim sumama. Najveći iznos izdvojen je za direktna plaćanja poljoprivrednicima i on je iznosio oko 291 milijardu eura.

Krajem 2021. godine zaključen je sporazum o reformi zajedničke poljoprivredne politike (ZPP) u zemljama EU, a novi propisi stupili su na snagu s početkom ove godine. Jedan od osnovnih ciljeva jeste značajnija podrška manjim poljoprivrednim gazdinstvima. Između ostalog, sa finansijskog aspekta za potrebe ZPP-a je planirano da se izdvoji čak 386 milijardi eura što čini preko 30% ukupnog budžeta EU.

Kakva je situacija u BiH?

Kada je riječ o našoj državi, posticaji poljoprivrednoj proizvodnji su regulisani entitetskim zakonima. U FBiH izdvajanja za poljoprivredu su regulisana Zakonom o novčanim podrškama u poljoprivredi i ruralnom razvoju, kao i Strategijom poljoprivrede i ruralnog razvoja FBiH. U ovom zakonu definisan je i iznos sredstava koja se mogu planirati u budžetu, a to je od 3 do 6% poreznih i neporeznih prihoda, koji ne obuhvataju doprinose za penziono i invalidsko osiguranje, budžeta Federacije. Takođe, kantoni mogu izdvajati sredstva za poljoprivredu ukoliko se vrsta poticaja ne preklapa sa federalnim.

U prethodnim godinama zbirna izdvajanja kantona i FBiH po godinama su rasla i to sa oko 82 miliona koliko su iznosila 2015. na 106 miliona lani. 

U Republici Srpskoj je Zakonom o obezbjeđenju i usmjeravanju sredstava za poticanje razvoja poljoprivrede i sela predviđeno je da se sredstva za razvoj poljoprivrede i sela obezbjeđuju iz budžeta RS, u visini najmanje 6 posto domaćih prihoda i drugih izvora. Zakonom predviđeno jeste, ali ispoštovano nije. Tako je, na prrimjer u periodu od 2014. do 2018. godine ukupan agrarni budžet u RS iznosio 310 miliona KM što je svega 2,8 posto od domaćih budžetskih prihoda RS, tj. 2,2 posto od ukupnog budžeta RS.

Republika Srpska je takođe donijela i Strategiju razvoja poljoprivrede i ruralnih područja RS za period 2021. - 2027. godina gdje je predviđen rast agrarnog budžeta do 84,5 miliona KM. 

Daleko ispod zakonom predviđenog

Iako je u apsolutnim iznosima došlo do povećanja izdvajanja za poljoprivredu u oba entiteta, treba napomenuti da je i budžet znatno veći nego prethodnih godina tako da su procenti izdvajanja u odnosu na budžet ostali daleko ispod zakonom predviđenih 6%. Manji iznosi podrški, koji ne utiču bitno na ukupne rezultate, realizuju se kroz opštinske nivoe vlasti.  U oba bh. entiteta se većina novčanih podrški odnosi na direktna plaćanja u animalnoj proizvodnji i to uglavnom za proizvodnju mlijeka.

Iz naprijed navedenog, možemo zaključiti da su izdvajanja u odnosu na zemlje EU neuporedivo manja te da se ne ispoštuju ni zakonski minimumi. Ako poredimo sa zemljama regiona, koje nisu članice EU, opet su ta izdvajanja u našoj državi daleko manja.

Izdvajanja za poljoprivredu u 2021. godini: