Vilina kosica je opasan parazit mnogih biljaka

Pod imenom Viline kosice (Cuscuta ssp.) krije se grupa parazitskih biljaka koja pripada porodici Convolvulaceae. Osim naziva Vilina kosica u narodu se koriste i drugi nazivi: vilina vlas, kosica, vlasulja, puzica, pripuzuca, kokotica, predence. Viline kosice potiču iz tropskih područja Afrike i Amerike. Do danas je opisano oko 200 različitih vrsta. Za sve viline kosice je zajedničko da nemaju korijen, listove, ne vrše fotosintezu već parazitiraju na biljci domaćinu.

Siše biljne sokove i formira 3 000 sjemenki

Kod nas se najčešće javlja obična (djetelinska) vilina kosica. To je jednogodišnja biljka koja ima taku stabljiku koja se povija i obavija oko biljke domaćina. Stabljika je veoma tanka, različito obojena, može biti: žuta, žutosmeđa, crvenkasta, bjeličasta, zelena. Hrani se pomoću haustorija. Za biljku domaćina se "prilijepi" i siše biljne sokove pomoću haustorija.

Cvjetovi viline kosice su sitni, sakupljeni u grupe. Obilno cvjeta od maja do avgusta. Plod je čahura. Jedna biljka može da formira 3 000 sjemenki. Sjeme je veoma sitno, a po izgledu podsjeća na sjeme lucerke, djeteline i smiljkite. Sjeme ostaje klijavo 6 godina, a u povoljnim uslovima i do 10 godina. Koliko je sjeme sitno govori podatak da 1000 sjemenki ima težinu 0,3g.

Razmnožava se na sve moguće načine

Razmnožava se sjemenom, ali može i vegetativno tokom perioda vegetacije fragmentacijom (kidanjem dijelova stabljike). Vilina kosica sve može da koristi kako bi se proširila na nove površine. Sjeme se širi pomoću vjetra, ljudi, životinja, oruđa, stajnjaka u kome se nalazi sjeme (sjeme može neoštećeno proći kroz digestivni sistem životinja), sjetvom sjemena lucerke, smiljkite ili djeteline koja nisu očišćena od primjese sjemena viline kosice, supstratima, rasadom.

Sjeme klija na površini zemljišta tek kada dođe u kontakt sa biljkom domaćinom i ubrzo se stabljika viline kosice odvaja od zemljišta. Čini se da vilina kosica pliva po djetelini. Tokom vegetacije dijelovi viline kosice se lako otkidaju i oruđem prenose na nove prostore. Košenjem se lako raznosi po parceli.

Bira sočnije vrste povrća

Najčešće je parazit djeteline, lucerke, smiljkite, ali parazitira i na povrću, žitaricama, voćkama, drveću i žbunju. Od povrća najčešće se može naći na krompiru, paradajzu, paprici, mrkvi. Nisu pošteđene ni vinova loza, ruže, kupine, lijeska, suncokret, žitarice, maline, zova. Skoro da nema biljke koju neće parazitirati, ali bira sočnije vrste.

Najčešće se javlja na djeteliništima i lucerištima. Po pojavi veoma brzo se širi i lako se prepoznaju napadnuta mjesta. Napadnute biljke zaostaju u porastu, slabe i pošto vilina kosica brzo raste ona prekrije biljku domaćina koja ugine. U polju se javljaju ćelava mjesta odakle se vilina kosica širi dalje kroz polje.

U zelenom stanju šteti životinjama

Vilina kosica luči materije koje omekšavaju epidermis biljaka što olakšava prodiranje u tkivo domaćina i usvajanje vode i hranjivih materija. Nakon što vilina kosica ostvari kontak sa biljkom domaćinom ona gubi vezu sa zemljištem i nastavlja da živi na račun biljke koju parazitira. Iz jednog sjemena može da se razvije vilina kosica koja prekriva 6m² u godinama sa optimalnim uslovima. Stabljika viline kosice ima visoku vrijednost turgora i zbog toga stabljike opstaju nekoliko dana i kada se odvoje od domaćina (prilikom čupanja, košnje).

Ne koristiti vilinu kosicu za ishranu stoke i ne voditi životinje na mjesta gdje raste vilina kosica. U zelenom stanju može da naškodi životinjama, izazove oboljenja i dovede do uginuća. Osušena gubi svoja štetna svojstva. U sijenu, sjenaži i silaži umanjuje kvalitet.

Vilina kosica je i prenosnik nekih virusa koji izazivaju biljne bolesti.

Mjere suzbijanja

Suzbijanje viline kosice je veoma otežano i uglavnom se sprovode preventivne mjere.

Sijati deklarisano sjeme djeteline, lucerke i smiljkite. Sjeme viline kosice je po obliku, veličini veoma slično sjemenu ovih vrsta. Veoma je važno da se sjetva obavlja na parcelama gdje nema viline kosice, da se sije očišćeno sjeme i da se vrši nadzor nad usjevom i na prvi znak pojave viline kosice da se preduzmu aktivnosti uklanjanja viline kosice dok nije stvorila sjeme.

Na parceli gdje se pojavila vilina kosica pokositi zahvaćena mjesta. Kositi od ruba prema centru i zahvatiti 1m više od zahvaćenog mjesta. Visina reza prilikom košnje treba da je što niža, 3 do 4cm. Pokošenu masu pokupiti u vreće, iznijeti iz parcele i zapaliti. Mjesto koje smo pokosili najbolje je prekriti sijenom i zapaliti ukoliko je vilina kosica formirala sjeme.

Na parcelama gdje se pojavila vilina kosica ne uzgajati djetelinu, lucerku, smiljkitu, mrkvu, krompir, paradajz, papriku i slične kulture koje vilina kosica rado parazitira.

Koristiti sadni materijal koji je kontrolisan, bez znakova prisustva viline kosice.