Navodnjavanje voćaka zavisi od dubine korijena?

Dubina i građa korijenovog sistema voćnjaka određuju sistem za zalivanje i u mnogome karakter sistema za navodnjavanje i režim navodnjavanja. Obično sistem za navodnjavanje treba postaviti u zoni reda i navodnjavati samo do konačne dubine korijenovog sistema. Dubina korijena utiče na najveće količine vode koje se mogu zadržati u rizosferi zemljišta.

Ako je dubina korijena mala, malo vode se zadržava u rizosferi, pa je potrebno često navodnjavanje zemljišta sa malim količinama vode. Ako je dubina korijena velika, puno vode se zadržava u rizosferi zemljišta, pa je moguće rjeđe navodnjavanje sa većim količinama vode.

Mlade biljke imaju malo korijenje, pa biljke nakon sadnje trebaju male količine zalivne vode, ali češće. Kod većih biljaka je obratno, korijen voćke zahtijeva obilna zalivanja, ali rjeđe.

Čak 70 posto vlage se uzima preko gornje polovine

Važno je shvatiti gdje se u oblasti korijenovog sistema voćaka nalazi dio zemljišta iz kojeg biljka uzima vodu. 

• Gornja četvrtina korijenovog sistema uzima 40 posto cjelokupne vode vegetaciono;
• druga četvrtina uzima 30 posto,
• treća četvrtina 20 posto,
• donja četvrtina 10  posto.

Proizilazi da je 70 posto od ukupne vlage uzeto preko gornje polovine korijenovog sistema i to je efektivna dubina rizosfere u kojoj se prati trenutna vlažnost zemljišta u navodnjavanju.

Za većinu gajenih vrsta to je dubina od 30 - 60 cm, a za drvenaste biljke dubljeg korijena i vinovu lozu to je dubina od 90 cm. Najbolji rezultati u istraživanjima postižu se ako se vlažnost zemljišta u zoni efektivne dubine prostiranja korijenovog sistema održava na nivou 60 - 80 posto PVK.

U navodnjavanju je važno da upravo površinski sloj zemljišta ne ostane bez vode, jer većina gajenih biljaka ne može kompenzovati vodni deficit iz dubljih slojeva zemljišta.

Tenziometar postavljen na dubini od 10 cm daje podatke koji se koriste za definisanje režima navodnjavanja, odnosno zalivnih normi i dinamike navodnjavanja.

Idealna distribucija vode za navodnjavanje

S obzirom na vertikalnu i horizontalnu distribuciju korijenovog sistema i vodne osobine zemljišta na kojima se gaji određena vrsta voćaka poželjno je da su laterali sa rastojanjem emitera maksimalno do 30 cm, postavljeni sa obje strane reda i na taj način obezbjeđuje idealna distribucija vode za navodnjavanje i formira kontinuirana zona vlaženja po dužini i širini rizosfernog sloja.

Prema mehaničkim osobinama zemljišta najbolje je koristiti laterale sa emiterima na rastojanju 30 do 50 cm i emisijom pet do 10 l/h/m. Veoma je značajno da za navodnjavanje na nagibu koristimo samo samokompenzovane laterale, gdje kod najkvalitetnijih proizvođača, visinska razlika na dužini reda može iznositi i preko 35 m.

Treba stalno imati na umu, da je korijenov sistem podjednako osjetljiv na nedostatak kiseonika kao i na vodni deficit. Prevlaživanje dovodi do ozbiljnih problema, pa u tom smislu navodnjavanje mora pratiti postavljanje analognih, ili digitalnih vlagomjera na dubini od 10 cm i na dubini od 60 cm, kako bi se definisao što precizniji režim navodnjavanja zasada.

Kapanje - najracionalnija metoda zalivanja

Činjenica je da većina voćaka za uspješan rast i razvoj korijenovog sistema zahtijeva puno kiseonika, da čak ni privremeno ne podnosi prevlažavanje, zahtjeva da predzalivna vlažnost zemljišta treba da padne neposredno ispod tačke optimalne obezbjeđenosti, prateći vrijednosti vodnog deficita na senzoru postavljenom na dubini zemljišta od 10 cm. Navodnjavanje se prekida onda kada se odgovarajuće stanje vlažnosti zemljišta detektuje vlagomjerom (senzorom) na dubini 60 cm. 

Nedostatak vlage u zemljištu na početku vegetacije negativno se odražava na opšti porast voćaka, te loš rast lišća. Cvjetanje je slabije zato što otpadaju cvjetni zametci. U drugom dijelu vegetacije, uslijed nedostatka vlage u zemljištu dolazi do prijevremenog sazrijevanja i opadanja plodova, starenja i opadanja lišća. Potrebno je snabdjeti biljke lako pristupačnom vodom, u zoni aktivne rizosfere tokom perioda vegetacije, najkasnije do kraja avgusta mjeseca.

Generalno, za sve vrste voćaka, predlaže se navodnjavanje "kapanjem" kao najracionalnija metoda zalivanja. Za uspješno gajenje jabuka potrebno je godišnje oko 800 mm padavina, za gajenje krušaka i šljiva oko 700 mm, a za gajenje bresaka i kajsija oko 500 mm, itd. (Dr I. Miljković, 2003).