Je li svaki boks dobar za muzne krave i na šta obratiti pažnju!?

U posljednjih desetak godina sve više proizvođača mlijeka u Bosni i Hercegovini prelazi na slobodan sistem držanja, najčešće na boksove. Iskustva su uglavnom pozitivna, ali treba znati da se uvijek može napraviti korak naprijed. Zanimljivo istraživanje dolazi nam Njemačke, sa Odjeljenja za stočarstvo, Univerziteta Georg-August u Getingenu.

U toj državi se u 2019. godini većina muznih krava držala u slobodnim sistemima (73%), sa ili bez pristupa pašnjacima. Najveći broj njih (87%), su staje sa pojedinačnim boksovima (PB).

Pojedinačni boksovi

Već odavno je poznato da smještaj krava u PB pozitivno utiče na čistoću muznih krava, ali i dobrobit te higijenu mlijeka. To je najviše zbog toga što krave nisu u stanju da stoje sa sve četiri noge u boksovima kada su vratne zabrane postavljene nisko i zbog toga ne vrše nuždu na površini koja leži.

Na primjer, manja razdaljina , oko 130 cm, između vratne zabrane i ivice ležišta (ivica do hodnika) smanjila je prljavštinu i krava i ležišta u poređenju sa većim rastojanjima (190 cm).

Međutim, smještaj muznih krava u pojedinačnim boksovima takođe mogu imati štetne efekte na ponašanje i zdravlje držanih životinja. Neadekvatne dimenzije mogu poremetiti pokrete koje krava izvodi prilikom ustajanja odnosno leganja. Ovo dovodi do bolnih udara u pregradne elemente, i to najčešće istaknutim dijelovima tijela kao što su kičmeni stub ili kosti kuka. Ovakvi boksovi demotivišu krave na odmaranje i ležanje, te tim i preživanje životinja. Sve to utiče i na povećano stajanje krava, te njen umor i na kraju smanjenu proizvodnju. Dodatno zbog dužeg kontakta sa vlažnim izmetom u hodnicima, životinje su pod većim rizikom od problema sa papcima.

Slobodan način držanja muznih krava – kako odabrati veličinu ležišta?

Aspekti smještaja i upravljanja na farmi, kao što su tip boksa ili pristup pašnjacima, takođe mogu imati jak uticaj na dobrobit muznih krava. Kada govorimo o tipu boksa najčešće se razmatra dužina i širina boksa, vrsta pregrada, tj. njihov oblik i kosina u odnosu na podlogu, položaj vratne zabrane itd.

Šta su pokazala njemačka istraživanja?

Uticaj na udobnost ležanja: Istraživanja su pokazala da činioci poput broja krava u poređenju s boksovima i visine ograda oko vrata utiču na to koliko vremena je potrebno da krave legnu. Brže su lijegale u stajama s većim brojem grla po pojedinačnim boksovima i višim vratnim zabranama. Interesantno je da su gumeni madraci uzrokovali da krave sporije liježu. Takođe, veći razmak između pregrade i površine za ležanje rezultirao je manjim brojem krava koje leže van ovih boksova.

Uticaj na čistoću: Određene karakteristike pojedinačnih boksova utiču na učestalost krava s prljavim nogama, bokovima i vimenima. Farme s višim vratnim zabranama imale su manje krava s prljavim nogama, ali gumeni podovi povećali su vjerovatnoću da će krave imati prljave noge. Širi PB i veći broj krava po boksu smanjili su učestalost krava s prljavim bokovima, dok je veći razmak između vratne zabrane i površine za ležanje povećao prljavost. Oni sa gumenim madracima povećali su učestalost krava s prljavim vimenima, ali veće površine za ležanje i više vratne zabrane oko vrata su je smanjile.

Uticaj na zdravlje životinja: Rezultati pokazuju da korišćenje gumenih madraca povećava učestalost s promjenama na koži. Širi boksovi su bili povezani s većim brojem krava koje imaju lezije i otok. Duži i omogućavanje pristupa pašnjaku povećava učestalost šepavosti, dok veći broj krava po boksu i više vratne zabrane smanjuju tu učestalost. Pojava subkliničkog mastitisa bila je veća kada je bilo više prostora između vratne zabrane i ivice ležišta, ali omogućavanje pristupa pašnjaku je smanjilo njegovu učestalost.

Farmer iz Viteza svakoj kravi kupio dušek od 200 maraka

Dakle, možemo zaključiti da je vrsta podloge najviše uticala na zdravlje i ponašanje muznih krava. Duboka prostirka je pozitivno uticala na većinu ispitivanih indikatora (npr. trajanje leganja, čistoća krava i promjene na koži) i s toga se može preporučiti za unapređenje dobrobiti muznih krava. Životinja se najbolje osjeća na slamnatoj podlozi tj. u "slamatnom krevetu". Uzgajivači trebaju da u skladu sa pasminom, osobinama stada (veličina grla, podijele po kategorijama) i slično dobro da prilagode pojedinačne boksove potrebama životinja. Odgovarajući pristup ovim pitanjima će zasigurno unaprijediti efektivnost proizvodnje.