Zašto biljkama treba mraz za rast?

Mraz je izuzetno važan za ozime kulture. Ako ga nema, u biljci ne može započeti jedan specifičan proces. Kako piše Agrarheute, bez hladnoće nema prinosa, a na ovu jednostavnu formulu može se svesti proces vernalizacije - hladnog stimulansa koji ozime kulture, kao što su pšenica ili uljana repica, trebaju za rast.

Jarovizacija (ili općenito vernalizacija), je razvojni stadij u kome biljke, izložene utjecaju određene temperature, pretrpe promjene što im u kasnijim razdobljima života omogućuju prijelaz iz vegetativne u generativnu fazu razvoja.

Temperature moraju biti oko tačke smrzavanja

Niske temperature i prelazak s kratkog na dugi dan, dva su faktora moraju djelovati zajedno, kako bi ozime kulture mogle dati prinos. Biljka tada prelazi iz vegetativnog u generativni rast, odnosno počinje se izduživati.

Između faze kotiledona (prvi listovi koji izbijaju iz zemlje kada se biljka razvije, op.a.) i trećeg lista, temperature oko nule moraju trajati duži period. Ako izostanu, biljka ne može započeti fazu klasanja.

Naime, u jesen, čim dani postanu kraći, biljka proizvodi spojeve koji usporavaju fazu klasanja i tako sprječava izduživanje prije zime te se štiti od izmrzavanja. Niske temperature tokom dužeg perioda uzrokuju razgradnju tih spojeva koji inhibiraju klijanje. 

Kod ozime pšenice potrebne su temperature između 0 i 8 °C. Sorte s visokim zahtjevom za vernalizaciju trebaju oko 50 dana hladnoće, dok sortama s manjim potrebama treba 40 dana. Biljka prepoznaje kada može ponovo početi rasti.

Kada su ovi zahtjevi ispunjeni, pšenica počinje formirati klasove.

Blaga zima uzrokuje kasniju formaciju zrna

Početak faze klasanja ovisi o dva faktora: o sve dužem dnevnom svjetlu i o hladnijem periodu – vernalizaciji čiji intenzitet direktno utiče na prinos, kao i na to hoće li bočni izdanci proizvesti mnogo zrna ili ne. 

Tokom blagih zima, pšenica kasnije započinje formiranje klasova, dok u slučajevima intenzivne vernalizacije to počinje ranije.

Sorte koje zahtijevaju više hladnoće imaju koristi od jakog mraza. One ne samo da ranije počinju formirati klasove, već razvijaju i više nivoa vretena. Tako bočni izdanci stvaraju više zrna po klasu. Ako zima ostane preblaga, ove sorte kasnije počinju formirati klasove.

Istovremeno, duži dani pokreću fazu izduživanja biljke. Bočni izdanci imaju manje nivoa vretena i postaju neproduktivni, posebno oni kasnije formirani. Oni su također osjetljiviji na sušu i vrućine.

Ako je rizik od blage zime previsok ili ako se ozime kulture prekasno posiju, vernalizacijski impuls može biti preslab. U tom slučaju postoje dvije opcije: čekati proljeće i sijati jaru pšenicu ili odabrati jaru sortu pogodnu za jesensku sjetvu koja ima male zahtjeve za razdobljem niskih temperatura i počinje se izduživati čak i nakon blage zime.