Sezona protivgradne zaštite počinje sredinom aprila: Kako djeluju rakete?

U sjevernom dijelu Bosne i Hercegovine zaštita od grada provodi se još od 1971. godine. Ovu djelatnost pokrenuli su, u to vrijeme, nekadašnji giganti Jugoslavije, Poljoprivredni industrijski kombinat "Mladen Stojanović" i "Plantaže" iz Gradiške.

Veliku pomoć i podršku u borbi protiv gradonosnih oblaka tadašnja malobrojna ekipa imala je od hidrometeorološkog zavoda iz Zagreba. Rat je početkom 90-tih spriječio da se ova oblast dalje razvija, ali nakon njega razvoj se postepeno odvijao.

Uloženo 25 miliona KM

U posljednjih deset godina, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS i JP "Protivgrdana preventiva RS" kroz projekat "Modernizacija tehničkog dijela službe protivgradene zaštite RS" uložili su oko 25 miliona maraka. Nabavljena su dva moderna meteorološka radara osmatračkog dometa od 220 km koji su locirani na planini Borja kod Teslića i Jahorini.

Protivgradna preventiva sa sjedištem u Gradišci posjeduje modernizovan cjelokupni sistem tako da se osjetio napredak protivgradne zaštite na širem području sa daleko većim rezultatima. Zaštita obuhvata 24 opštine Republike Srpske, te Brčko distrikt i Gradačac u FBiH. Gradonosni oblaci prate se sa oko 220 stanica. Ovim se obuhvatilo veliko područje od Une do Drine.

Kao i ranijih godina, Odjeljenje za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu Vlade Brčko ditrikta BiH potpisalo je ugovor za pružanje usluga protivgradne zaštite s ovim preduzećem.

"Vlada Brčko distrikta ove godine je na vrijeme potpisala ugovor za nabavku nove 103 protivgradne rakete koje se koriste kad to meteorološki uslovi dozvole", potvrdio je Amer Sofrić, šef resornog odjeljenja.

Stanice u Brčkom su ručne i ravnomjerno raspoređene na cijeloj teritoriji.

"Dejstvujemo kad dobijemo dojavu putem radio veze iz centrale u Gradišci i kad meteorološki uslovi nalažu, ove godine se ranije krenulo u razmatranje i nabavku raketa, tako da se nadam da nećemo kasniti s tim kao prošle godine kad su nam u zadnji čas dostavljene rakete za dejstvovanje", govori za naš portal jedan od strijelaca Mladen Pudić sa područja Grbavice.

Sezona počinje sredinom aprila

Ranijih godina nisu zabilježene veće štete na poljoprivrednim usjevima objektima od grada zahvaljujući prodivgradnoj službi. Sezona odbrana počinje polovinom aprila i ne podrazumijeva stopostotnu zaštitu branjene teritorije. I ekonomski najrazvijenije zemlje svijeta postižu između 60 do 70 odsto zaštite, ali i sa tim procentom se ostvaruje zaštita usjeva u višemilionskim iznosima, što opravdava smisao preventivnog djelovanja.

Na putu odbrane stoje razne prepreke. Da bi služba djelovala po oblacima, neophodno je dobiti dozvolu kontrole leta vazduhoplovnog saobraćaja, takođe problem predstavlja i međudržavna granica između BiH i Hrvatske, jer imaju zabranu ispaljivanja u azimutima pri kojima bi rakete mogle prelijetati preko državne granice i pričiniti neželjeni efekat u susjednoj državi.

Problem je djelimično riješen postavljanjem prizemnih generatora. Takođe, do šteta od grada može doći iz više razloga, poput zabrana ispaljivanja raketa radi bezbjednosti vazdušnog saobraćaja, zatim dolaska formiranih gradonosnih oblaka iz Hrvatske, Srbije ili nebranjenog dijela RS ili FBiH, kao i zbog specifične meteorološke situacije, kada se prati više desetina grmljavinskih oblaka, ističu stručnjaci ove službe.

Moderni radari ove službe pokrivaju teritoriju cijele BiH, Crne Gore i Hrvatske te dio Srbije, Albanije i Austrije, i u njihovoj su službi od aprila do oktobra, zahvaljujući tome mogu poslužiti u meteorološke svrhe tokom cijele godine, te za potrebe kontrole leta i civilne zaštite.

Kako djeluju rakete?

S obzirom na modernizovanu tehnologiju protivgradne zaštite nameće se pitanje zašto je neiskoristiti maksimalno radi obezbjeđivanja sigurnije poljoprivredne proizvodnje? Razumljivo je da ponekad zaštita ne može biti obezbjeđena stoprocentno, ali se bar šteta na poljoprivrednim usjevima može umanjiti. Voćari i povrtari na području Distrikta su zadovoljni ovom službom, nekad prođu bez ikakvih šteta, ili sa manjim štetama, a nekad su štete bili stoprocentne i česte.

"Protivgradne rakete predstavljaju sredstvo koje unosi hemijski reagens, to jeste srebro - jodid koji se unosi u gradonosne oblake. Ovaj sistem primjenjuje se u svijetu, naučno je zasnovan i koristi se u svim svjetskim studijama meteorološke organizacije", navodi Tihomir Dejanović, direktor Protivgradne zaštite RS-a.

Kako dalje pojašnjava, jedna protivgradna raketa na pet kilometara kubnih oblaka formira od deset do petnaest vještačkih jezgara na kojima se stvaraju kapi kiše, pa se voda iz oblaka prije nego li se pretvori u grad na zemlju izluči kao kiša ili kao sitniji grad.

"Sve akcije ispaljivanja protivgradnih raketa obavljaju se u Novoj Topoli. Tim stručnjaka prati situaciju, a meteorolog koji cijeli dan prati prognozu odlučuje kada može početi unos srebrenog jodida u oblačnost", rekao je Damjanović.

Osim protivgradnih reketa, na području Podkozarja instalirano je i više desetina prizemnih generatora koji također služe za unos srebro - jodida s tim što on sagorijeva na zemlji.

Inače "Protivgradna preventiva" ima tri protivgradna operativna centra, Nova Topola, Bijeljina i Trebinje, dva radarska centra na Borju i Jahorini, opremljene sa američkim meteorološkim radarima, 101 automatsku protivgradnu stanicu, 200 klasičnih protivgradnih stanica sa strijelcima i 35 prizemnih generatora srebro-jodida.