Kukuruzni moljac - pretnja i povrću i cveću

Kukuruzni moljac ili kukuruzni plamenac Ostrinia nubilalis je štetočina kukuruza, posebno useva kukuruza šećerca, ali pričinjava velike štete na povrću i cveću. Od povrtarskih kultura najugroženija je paprika, a od cveća hrizantema. Ne treba ih saditi jedne kraj drugih.

Pored ovih poljoprivrednih kultura pričinjava štete na: suncokretu, dinji, krompiru, pamuku, celeru, lubenici, krastavcu, daliji, tikvama, paradajzu, prosu, hmelju, konoplji, sirku i mnogim drugim. Vrsta vodi poreklo iz Evrope, ali je rasprostranjena po celom svetu.

Karakteristike štetočine

Kod kukuruznog moljca izražen je polni dimorfizam, ženke su veće od mužjaka. Raspon krila kod ženki se kreće od 24 mm do 32 mm. Boja krila kod ženki se kreće od svetlo žute do svetlo smeđe. Na krilima se nalaze talasaste pruge, tamnije obojene. Mužjaci su sitniji, vitkog tela i tamnije obojeni.

Od larve do leptira

Kukuruzni moljac u našim uslovima može da razvije dve generacije, a u povoljnim godinama razvija i tri generacije. Larva prezimljava ubušena u ostatke kukuruza. Zimske larve prolaze preobražaj, kada se prosečna temperatura tokom proleća kreće od 15ºC do 16ºC u uslovima povišene vlage.

Faza lutke traje od 10 do 25 dana i pod uticajem je vremenskih prilika. Preterana vlažnost i niske temperature izazivaju propadanje lutki.

Let prve generacije leptira kukuruznog moljca započinje od sredine maja i nastavlja se tokom juna. Pojava leptira se poklapa sa pojavom metlice kukuruza. Prvo se pojavljuju mužjaci, a zatim ženke. Druga generacija leptira javlja se tokom jula i avgusta.

Moljci su aktivni tokom sumraka i noći kada mogu da prelete 20 km, najčešće dva do tri kilometra, u potrazi za biljkama kukuruza. Tokom dana leptiri se skrivaju na dojoj strani listova mahunarki, useva žitarica, biljaka koje formiraju žive ograde.

Polaganje jaja i piljenje larvi

Nakon dopunske ishrane, ženke polažu jaja sa donje strane lista kukuruza, najčešće pored lisnog nerva, ili na stabljiku u grupicama od 20 do 70 komada. Jedna ženka može da položi od 250 do 400 jaja. Sveže položena jaja su bela, dok sa starošću postaju tamnija. Ženke polažu jaja u periodu od 25 dana.

Opstanak jaja i piljenje larvi je pod direktnim uticajem temperature i vlažnosti vazduha. U uslovima kada je temperatura vazduha iznad 30ºC i vlažnost vazduha ispod 30%, dolazi do masovnog propadanja jaja. Niska vlažnost vazduha dovešće do uginuća i 90% larvi. Optimalni uslovi za opstanak jaja i piljenje larvi je temperatura vazduha između 18ºC i 30ºC i visoka vlažnost vazduha.

Najviše napada šećerac

Nakon što se pojave, mlade larve se hrane na površini lista, muškim cvetovima u metlici, smeštaju se u osnovi listova. Prisustvo larvi se prepoznaje po rupicama koje prave na listovima. Starije larve su ubušuju u stabljiku na kolencu i njihov ulaz se prepoznaje po izgriženom tkivu i izmetu na ulazu.

U jednom stablu se može naći više larvi. Larve se prvo nalaze u gornjem delu stabljike i zatim se spuštaju u središnji deo stabljike. Prisustvo larvi može dovesti do loma stabljike, što je najopasnije ako do loma stabljike dođe ispod klipa kukuruza. Takođe, prisustvo larvi se može ustanoviti i po lomu metlice. To zaustavlja nalivanje zrna i dovodi do propadanja klipa, u zavisnosti od faze razvoja u kojoj se klip nalazi.

Larve često prodiru i u klip kukuruza što dovodi do deformacije klipa i oštećenja zrna. Larve prave hodnike duž drške klipa, što dovodi do loma klipa kukuruza, slabijeg nalivanja zrna i pojave truljenja. Hodnici larve su ulazna vrata za prouzrokovače truljenja i druga oboljenja, što kasnije rezultira povećanim sadržajem toksina u kukuruzu.

Larve se razvijaju tokom tri do pet sedmica. Larve druge generacije prezimljavaju u stabljici kukuruza na visini od 50 cm do 70cm.

Kod kukuruza najviše napada kukuruz šećerac i pričinjava ozbiljne štete. Kod merkantilnih kukuruza napada hibride i sorte sa najviše proteina.

Štete na povrću i cveću

Na povrću i cveću štete izaziva larva koja se ubušuje u plodove i cvetne glavice. Na mestu ulaza larve u plod veoma brzo dolazi do pojave truljenja i propadanja ploda. Najveće štete na povrću su tokom jula i avgusta, a najveće štetu su na paprici za kiseljenje i za ajvar. Na hrizantemama larve se ubušuju u stabljiku i dovode do njenog propadanja, ona se suši i vene.

Mere zaštite

U zaštiti od kukuruznog moljca koriste se agrotehničke, mehaničke, biološke i druge mere. Osnovna mera za suzbijanje kukuruznog moljca je uništavanje kukuruzovine u kojoj prezimljavaju larve kukuruznog moljca. Da bi se u potpunosti eliminisale štete od ove štetočine, potrebno je ukloniti osušene biljke kukuruza sa polja tokom jeseni i ranog proleća, a obavezno pre maja. Najbolje bi bilo da se kukuruzovina sa napadnutih polja uništi spaljivanjem.

Mehanički se uništava usitnjavanjem kukuruzovine i njenim zaoravanjem, ali deo populacije larvi preživi u usitnjenim komadima.

Suša smanjuje brojnost kukuruznog moljca

Brojnost kukuruznog plamenca je pod velikim uticajem vremenskih prilika i tokom sušnih godina broj jedinki se drastično smanjuje. Razvoju kukuruznog plamenca pogoduju optimalni uslovi, temperatura vazduha između 20ºC i 30ºC i vlažnost iznad 80%, kao i gust sklop useva, koji je karakterističan za savremene hibride. Gust sklop obezbeđuje povišenu vlažnost, što pogoduje štetočini.

Prag štetnosti na kukuruzu je 10% napadnutih biljaka, a na kukuruzu šećercu taj prag je niži i iznosi 5%. Ekonomski prag štetnosti je 60 do 80 larvi na 100 biljaka kukuruza. Ekonomski prag za kukuruz šećerac je 0 larvi.

Naročitu pažnju obratiti na kukuruz šećerac koji se seje u postrnoj setvi.

Parazitska osica

Redovan pratilac kukuruznog plamenca je parazitska osica Trichogramma ssp. Pojedinih godina svojim prisustvom reguliše brojnost kukuruznog moljca. Ova osica se koristi u biološkoj zaštiti kukuruza od kukuruznog moljca.

Osica se uzgaja i prema utvrđenom broju kukuruznog moljca pušta se u polja pod kukuruzom u broju od 10.000 do 20.000 jedinki/ha. Osim ovih parazitskih osica, kukuruznog moljca napadaju i drugi parazitski insekti, parazitska muva.

Foto: stockasso / Bigstcok