Progoreoci zbog progorele trave, Sitarice po sitima - šta kriju imena sela u Srbiji?

Da su imena gradova, planina, reka, sela, jedan značajan deo naše etimologije, govore mesta poput Vrmdže, Tuleža, Krćevca, Velike Remete, Svinjišta i drugih sela u Srbiji vrlo interesantnog naziva. Mnoga ta sela dobijala su imena po geografskom položaju, osobinama meštana, prezimenima, zastupljenoj flori i fauni, mitologiji.

Vrlo je dobro poznato selo Vrmdža kod Sokobanje po svojim kulturno-umetničkim kao i sportskim manifestacijama, ali i raznim organizacijama i udruženjima. Inače, beleži porast broja stanovnika iz mnogih gradova Srbije, ali i stranaca iz Italije, Švajcarske, Amerike, a stručnjaci kažu da ime Vrmdža znači da je to mesto sa mnogo potoka i izvora.

Seoski turizam sve popularniji - bogata ponuda i veliko interesovanje

Nažalost, mnoga sela po Srbiji koja nose interesantna imena, slabo su naseljenja, kao selo Svinjište, opštine Preševo, koje broji oko šezdesetak stanovnika, gde putevi predstavljaju veliki problem, a autobuskog prevoza nema.

Selo i naravno poljoprivreda

Osim Svinjišta, u Srbiji postoji još mnogo sela sa poljoprivrednom "konotacijom" imena poput sela Jagnjilo kod Mladenovca, Gornje i Donje Trešnjevice podno Rudnika, Šljivovca u Braničevskom okrugu, Jarmenovaca (po drvetu za jaram) kod Topole, Kupinova u Sremu, Brnjice kod Golupca, Kravljeg Doa. Tu je i Ojkovica (na naslovnoj fotografiji) u Zlatiborskom okrugu, o kojoj smo ranije pisali, koja je dobila ime po nekom Ojku, koji se u njoj slomio vadeći med od divljih rojeva pčela.

Dok se sela u Srbiji prazne, život se vraća u Ojkovicu iznad Zlatarskog jezera

Kako je zapisao poznati srpski etnolog Petar Ž. Petrović, smatra se da je selo Tulež kod Aranđelovca dobilo ime po ovom tumačenju:

"Staro naselje je bilo na mestu Selišnjaku, do Strmova i, po predanju, zvalo se Ravnobaća. Današnje ime dobilo je po narodnom kazivanju ovako. Neki vladika putovao na konju, pa mu konj u putu posustao i legao.Vladika je tada očajno uzviknuo: "Zar tu leže!?" I otada se to mesto, a zatim i naselje, prozove Tuleže i Tulež."

Dalje je zapisao etnolog Mile Nedeljković u "Zapisima o Šumadiji" (Beograd, 2000.), da smo ovu etimologiju prepoznali kao igru reči u izreci: "Tu leže, a onda se diže", ili "Tu leže, a u Dićima se diže" (selo Dići nalazi se nedaleko od Tuleža). Po arhivskim podacima Tulež se spominje kao naselje 1723. godine a 1732. godine u njemu je bio seoski "knjaz" Grujica.

Sitarice po situ, Kopljari po kopljima

Takođe u istoj opštini, odmah do Orašca gde je podignut Prvi srpski ustanak nalazi se selo Kopljari koje je dobilo ime po kopljarima koji su kako reč kaže izrađivali koplja. U ovom selu, u kući Karatošića boravio je Karađorđe dva dana uoči skupa u Orašcu kako bi "utanačio" vreme i mesto sastanka.

Tako je i selo Sitarice kod Valjeva dobilo ime po zanatlijama koje su pravila sita, Sedlare kod Svilajnca navodno po sedlaru koji se tu prvi doselio.

Da li srpska poljoprivreda, posle svega, zaslužuje spomenik?

Selo Trudelj koje se nalazi se u opštini Gornji Milanovac, dobilo je ime po priči u kojoj je navodno prokleta Jerina terala trudne žene da donose kamenje za podziđivanje Ostrovice. Pretpostavlja se da je Ostrovica davno ugašen vulkan. Međutim, tu se imenovanje sela sa Jerinom ne završava. Jednom su se kraj izvora Vrba odmarale, dakle, despota Đurđa žena Jerina i njena sestra Jelena. Sestre su se posvađale, a pošto je Jerina bila opaka žena, na mestu gde je sedela, progorela je trava i to se mesto nazove "Progoravci" (današnji Progoreoci) u opštini Aranđelovac.

"Nezgodna" imena

Vrlo su interesantni nazivi poput leskovačkog sela Donje Brijanje, onda Kurići koji pripadaju opštini Raška u Raškom okrugu, zatim Dupeljevo koje se nalazi u Poljanici, brdsko-planinskom delu grada Vranja u Pčinjskom okrugu.

Zbog naziva sa, u najmanju ruku, "nezgodnim" asocijacijama jedno selo u Austriji zvanično je potvrdilo da će od prvog januara 2021. godine njihovo mesto umesto Fucking zvati Fugging, jer je prvobitan naziv privlačio suviše pažnje na društevnim mrežama, a turisti sa engleskog govornog područja su ga učinili popularnom turističkom destinacijom.

Politička promena, ali i zbog podsmeha

Neka sela i u Srbiji su menjala imena tokom istorije, pa se Darosava od 1947-2002. zvala Partizani. Selo Smrdić je 11. novembra 2005. godine promenilo ime u Izvor. Ovo selo, nadomak Žitorađe, sa oko 300 stanovnika, od davnina se zvalo Smrdić, a kao takvo je zabeleženo i u turskim tefterima. Kako se priča, tu su postojali izvori vode koja je neprijatno mirisala, pa je po tome naselje dobilo ime.

Projektom izgradnje starih srpskih kuća - svako selo, može biti etno selo

U našoj zemlji postoji još mnogo sela interesantnih naziva, koje nismo pomenuli, a koji su nastali iz priča narodnog predanja. Poreklo njihovih imena i priča koja stoji iza njih predstavljaju jedno bogatstvo, ne samo tog lokaliteta, već i same istorije jednog naroda.