Bosiljak - ljekovita biljka kraljevskog mirisa

Bosiljak (lat. Ocimum basilicum) je začinska i ljekovita biljka, čija upotreba datira još iz vremena drevnih civilizacija i zadržana je sve do danas. Porijeklom je iz Indije, a na područje Srednje Evrope dolazi u 12. vijeku i najprije se gaji u manastirima, ali ubrzo nalazi širu primjenu. Naziv bosiljak potiče od grčke reči basilikon, koja opisuje biljku "kraljevskog mirisa" i odražava poštovanje prema ovoj biljci. Tokom duge istorije bosiljak je svoju ulogu pronašao i u različitim religijama i tako stekao slavu obredne, svete i biljke božanske moći. Osim tradicionalnog gajenja u baštama i okućnicama, bosiljak se danas gaji i plantažno, za potrebe prehrambene, farmaceutske i parfumerijske industrije. U fitoterapiji i kulinarstvu, koristi se nadzemni dio bosiljka (Basilici herba).

Jedan od najomiljenijih začina

Bosiljak je jedan od najrasprostranjenijih začina širom svijeta. Koristi se u pripremi najrazličitijih vrsta hrane: soseva, tjestenina, jela od mesa, marinada i salata, deserta, likera i koktela. Da mu termička obrada ne bi uništila aromu, bosiljak se dodaje jelima pred sam kraj spremanja. Pored toga što utiče na ukus, djeluje i kao konzervans jer čuva hranu od kvarenja.

U kuhinji se najčešće koristi list bosiljka. Od načina čuvanja zavisi koliko će dugo svježe ubrani listovi sačuvati svoja svojstva. Jedan od načina čuvanja je taj da se neposredno nakon branja listovi pomiješaju sa malo vode, stave u posudu za led i tako zamrznu. Drugi je konzerviranje u maslinovom ulju, tako što se listovi bosiljka naredaju u tegle, posole i preliju maslinovim uljem, a zatim ostave na hladnom i tamnom mjestu. Bosiljak se često koristi i kao suh začin. Prilikom sušenja bosiljka, listovi ili svežanj grančica ostavljaju se na provjetrenom mjestu, zaštićenom od sunca. Nakon sušenja, osušeni dijelovi se samelju i čuvaju u dobro zatvorenim posudama.

Cijenjen u savremenoj fitoterapiji

Zbog povoljnog dejstva na imunološki sistem i zdravlje uopšte, u narodnoj medicini bosiljak se koristi za preventivu i tretman šireg spektra bolesti. Savremena fitoterapija priznaje njegovo baktericidno, fungicidno, antivirusno, hemopreventivno i prije svega, antioksidativno dejstvo. Jaka antioksidativna svojstva bosiljka štite organizam od oštećenja uzrokovanih slobodnim radikalima.

Za potrebe očuvanja i poboljšanja zdravlja od bosiljka se prave čajevi, ulja i tinkture. On ulazi u sastav različitih čajnih mješavina za smirivanje kašlja i bolesti grla, kod upale želuca, za poboljšanje probave i kod bolesti mokraćnih kanala. Bosiljak je prirodni repelent koji odbija komarce i druge insekte.

Svjetlost i toplota glavni zahtjevi njege

Bosiljak raste kao jednogodišnja grmasta biljka visine 20-80 cm. Sadi se na otvorenom kada prođe opasnost od mraza, obično u aprilu i maju. Za pravilan razvoj zahtjeva osunčana mjesta, zaštićena od vjetra i rastresito humusno zemljište koje je vlažno ali dobro drenažirano, kako se višak vode ne bi zadržavao.

Sjeme bosiljka ima smanjenu moć klijanja i potrebna je veća količina sjemena da bi dobili željeni broj biljaka. Sadi se plitko u zemlju. Nakon sadnje sjeme brzo proklija, pa mlade biljke mogu da niknu već poslije desetak dana. Cvjeta od juna do septembra, cvjetovi su bijeli ili ružičasti. Berba se obavlja neposredno pred cvjetanje ili u toku cvjetanja, kada je aromatičnost najveća.

Iako je bosiljak koji se gaji u zatvorenom prostoru zaštićen od vremenskih nepogoda, znatno je osjetljiviji od onog koji raste na otvorenom. Za normalnu vegetaciju neophodno mu je obezbijediti bar 6 sati direktne dnevne svjetlosti, pa je za bosiljak u zatvorenom prostoru najpogodnije mjesto prozorski okvir ili položaj neposredno ispred prozora.

Niže sorte su aromatičnije

U zavisnosti iz kog dijela svijeta potiču, razlikuju se mediteranski, indijski, afrički tip bosiljka i drugi. Među njima postoji više desetina sorti bosiljka, međusobno različitih po: veličini, obliku, boji, mirisu i ukusu. Sve sorte su ljekovite, ali niže su aromatičnije.

Jedna od najpoznatijih je sorta Genovese, najčešće se koristi u kulinarstvu i od suštinskog je značaja za pripremu italijanskog pesto sosa. Sorta Clasico je nižeg rasta i veoma prodornog mirisa. Upotrebljava se u kuhinji, ali se primjenjuje i u baštama za odbijanje insekata. Sorta bosiljka Purpurea je crvenolisna i dekorativnog izgleda.

Naslovna fotografija: pixabay.com/liveinlondon; foto listovi bosiljka: pixabay.com/bingo 123; foto nadzemni dio biljke: pixabay/deluna